Gramatyka opisowa języka polskiego

Warunkiem uczestnictwa jest zaliczenie konwersatorium z gramatyki opisowej języka polskiego, semestr I (fonetyka i fonologia).

kanon

Wykład stanowi część modułu "gramatyka opisowa - semestr II". Za całość modułu student otrzymuje 5 punktów ECTS:

1) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego - 45 godzin (15 godzin - wykład, 30 godzin - konwersatorium), przeliczane na punkty w proporcji: wykład - 1 ECTS, konwersatorium - 2 ECTS.

2) Godziny realizowane przy bezpośrednim udziale nauczyciela akademickiego w ramach indywidualnych konsultacji - 4 godziny (0,5 ECTS).

3) Godziny realizowane samodzielnie przez studenta w ramach przygotowywania się do zajęć oraz do zaliczenia wykładu i konwersatorium - 30 godzin (1,5 ECTS).

Student:

W1: posługuje się terminologią z zakresu morfologii - K_W01;

W2: zna morfologiczne procedury analityczne - K_W14;

W3: charakteryzuje budowę i sposób powstawania derywatów - K_W13, K_W15.

Student:

U1: objaśnia zmiany morfonologiczne - K_W15, K_U04;

U2: przeprowadza pełną analizę słowotwórczą - K_W14, K_U05;

U3: odtwarza strukturę gniazd słowotwórczych z zadanej listy jednostek - K_U04;

U4: rozpoznaje produktywne modele słowotwórcze - K_W13.

Student:

K1: stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania problemów językowych - K_K06

Zajęcia prowadzone są w ramach wykładu powiązanego z konwersatorium. Typ stosowanej metody zależy wiec od formy zajęć.

Wykład wykorzystuje zasadniczo podające i eksponujące metody dydaktyczne, w sposób szczególny stosowany jest pokaz multimedialny oraz sproblematyzowana charakterystyka przedmiotu opisu.

W ramach konwersatorium stosowane są zasadniczo metody poszukujące, a w szczególności metody studium przypadku i ćwiczeniowa.

- pokaz

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa
- projektu
- studium przypadku

Proponowany w drugim semestrze studiów kurs słowotwórstwa polskiego kontynuuje rozważania nad językiem. Całość modułu jest realizowana przez dwie formy dydaktyczne. W ramach wykładu studenci poznają teoretyczne podstawy morfologii i morfonologii współczesnego języka polskiego. Konwersatorium stanowi uzupełnienie rozważań teoretycznych i prowadzi do nabycia umiejętności praktycznej analizy zjawisk słowotwórczych.

Rozważania drugiego semestru kursu gramatyki opisowej zmierzają do wyrobienia w studentach zrozumienia zasad funkcjonowania systemu morfologicznego polszczyzny, a w sposób szczególny jego podsystemu słowotwórczego. Na zajęcia z tego zakresu składa się wykład ściśle powiązany z cyklem konwersatoriów.

Wykład ma za zadanie przekazanie studentom wiedzy o systemie słowotwórczym współczesnej polszczyzny, przy czym nacisk położony jest na teoretyczną stronę zagadnienia: zaznajomienie z podstawowymi pojęciami i metodami stosowanymi w słowotwórstwie klasycznym i gniazdowym. W tym zakresie poruszane są następujące bloki problemowe:

1. Pojęcie morfologii i jej miejsce w obrębie nauki o języku; procedury analizy morfemowej; pojęcie morfemu i morfu; rodzaje morfemów; morfonologia i sposoby jej interpretacji.

2. Słowotwórstwo w relacji od innych działów gramatyki; synchroniczne i diachroniczne podejście do opisu derywatów; główne pojęcia słowotwórstwa synchronicznego: derywat i podstawa, temat słowotwórczy i formant, motywacja; interpretacja podzielności słowotwórczej.

3. Procedury analizy słowotwórczej; znaczenie strukturalne i kategorialne. Kategorie i typy słowotwórcze; funkcje formantów i klasy derywatów; słowotwórstwo gniazdowe.

Celem konwersatorium jest z kolei wyrobienie umiejętności przeprowadzania analizy słowotwórczej i konstruowania gniazd słowotwórczych. W tym zakresie omawia się m.in.

1. Procedury analizy morfemowej i słowotwórczej; podział wyrazu na morfy; rodzaje morfów; podział na temat słowotwórczy i formant; określanie typów formantów oraz wskazywanie współformantów.

2. Definiowanie typów derywacji; opis funkcji formantów; określanie typów derywacyjnych; charakterystyka derywacji rzeczownikowej, przymiotnikowej i czasownikowej.

3. Charakterystyka paradygmatów słowotwórczych; identyfikacja wartości kategorialnej, kategorii słowotwórczej i typu słowotwórczego; problem produktywności modelu, regularne zjawiska słowotwórcze.

4. Gniazda słowotwórcze - sposób ich konstruowania i zasady opisu; nowe zjawiska słowotwórcze; tendencje w słowotwórstwie synchronicznym.

LITERATURA PODSTAWOWA:

1. Grzegorczykowa R., Puzynina J., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Warszawa 1979.

2. Grzegorczykowa R., Puzynina J., Problemy ogólne słowotwórstwa, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1998 lub 1999, s. 361-388.

3. Grzegorczykowa R., Zarys słowotwórstwa polskiego, Warszawa 1982 lub 1984.

4. Jadacka H., Rzeczownik polski jako baza derywacyjna. Opis gniazdowy, Warszawa 1995.

5. Kallas K., Przymiotnik, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego, Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1998 lub 1999, s.469-523.

6. Nagórko A., Zarys gramatyki polskiej, Warszawa 1998, rozdział Słowotwórstwo, s.157-237.

7. Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego. T. 1-3. Kraków 2001, 2004.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

1. Encyklopedia języka polskiego (EJP), red. S. Urbańczyk, Wrocław 1994 (wybrane hasła z morfologii).

2. Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Pod red. K. Polańskiego. Wyd. 2. poprawione i uzupełnione. Wrocław 1999 (wybrane hasła z morfologii).

3. Heinz A., Fleksja a derywacja, Język Polski 1961, s. 342-354.

4. Jadacka H., Zagadnienie motywacji słowotwórczej w opisie gniazdowym, "Poradnik Językowy" 1987, z. 8, s. 576-584.

5. Jadacka H., Teoretyczne podstawy słowotwórstwa normatywnego, "Poradnik Językowy" 1992, z. 8, s. 549-561.

6. Jadacka H., System słowotwórczy polszczyzny (1945-2000), Warszawa 2001.

7. Jadacka H., Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa 2005.

8. Kaproń-Charzyńska I, Derywacja ujemna we współczesnym języku polskim. Rzeczowniki i przymiotniki, Toruń 2005.

9. Puzynina J., Jak ustalamy funkcje formantów? Język Polski 1976, z.2, s. 92-99.

10. Puzynina J., Transpozycja, mutacja, modyfikacja, Poradnik Językowy 1978, s. 193-199.

11. Satkiewicz H., Innowacje słowotwórcze w powojennym trzydziestoleciu [w:] Współczesna polszczyzna, red. H. Kurkowska, Warszawa 1981, s. 130-155.

12. Waszakowa K., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki z formantami paradygmatycznymi. Warszawa 1996.

13. Waszakowa K., Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego. Rzeczowniki sufiksalne obce. Warszawa 1994.

14. Waszakowa K., System słowotwórczy [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, red. S. Gajda, Opole 2001.

Zaliczenie modułu jest realizowane komplementarnie dla wykładu oraz równoległego konwersatorium. Dodatkowo wiedza z tego zakresu wchodzi również do egzaminu z gramatyki opisowej, zdawanego przez studentów po II roku studiów. Zakładane efekty kształcenia są weryfikowane w następujący sposób:

Końcowe zaliczenie wykładu w formie testu - W1, W2, W3, U1;

Końcowe zaliczenie konwersatorium w formie sprawdzianu praktycznego - U2, U3, U4;

Aktywne uczestnictwo w zajęciach - K1.

Brak