Historia języka rosyjskiego

Celem kształcenia w ramach konwersatoriów z „Historii języka rosyjskiego” (II r. lingwistyki stosowanej; studia stacjonarne 1. st.; 30 godz.) jest zdobycie przez studentów podstawowych wiadomości na temat społeczno-politycznych i religijnych uwarunkowań powstania i rozwoju piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (staroruskiego, cerkiewnoruskiego, rosyjskiego) oraz historycznego formowania się rosyjskiego systemu graficzno-fonetycznego i fleksyjno-składniowego (z uwzględnieniem cech gwarowych); ponadto w trakcie zajęć studenci nabywają umiejętności w zakresie analizy historycznych przemian językowych (w obrębie fonetyki, morfologii i składni) odzwierciedlonych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego; przedmiot kończy się zaliczeniem z oceną, po semestrze 3.

UWAGA! W zależności od sytuacji dopuszcza się zmianę przewidywanej stacjonarnej formy zajęć konwersatoryjnych na częściową bądź całkowitą formę zdalną (z wykorzystaniem platform MS Teams i Moodle). Por. Warianty: A, B, C, D [w:] Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup - Zakres tematów.

Konwersatorium obejmuje następujące zagadnienia:

1. Wprowadzenie do historii języka rosyjskiego [rozpad ps. wspólnoty językowej i wyłonienie się trzech zespołów języków słowiańskich: zachodniego, wschodniego i południowego; Słowianie wschodni w źródłach starożytnych i w Kronice Nestora; zalążki państwowości staroruskiej; cechy fonetyczne dialektu wschodniosłowiańskiego (cechy wspólne południowo- i wschodniosłowiańskie, cechy wspólne zachodnio- i wschodniosłowiańskie, cechy typowe wschodniosłowiańskie); periodyzacja historii języka rosyjskiego – główne etapy i ich charakterystyka].

2. Źródła poznania historii języka rosyjskiego i metody ich badania [cyrylica i głagolica na obszarze wschodniosłowiańskim → „rusьsky pismeny” wg Istrina/”rosьsky pismeny” wg Georgiewa, „napis gniezdowski” itp. – czyżby protocyrylica?; ważniejsze zabytki piśmiennictwa staroruskiego – podział ze względu na materiał na jakim zostały napisane: rękopisy, gramoty, inskrypcje; podział ze względu na treść i przeznaczenie: zabytki literatury religijnej i świeckiej; zewnętrzna strona tekstów – materiał, zdobnictwo, rodzaje pisma: ustaw, półustaw, skoropis; pojawienie się druku na Rusi i pierwsze teksty drukowane; od cyrylicy do grażdanki – reformy (orto)grafii; przedmiot i typy badań językoznawstwa diachronicznego, dyscypliny badawcze; metody badań historyczno-językowych; chronologizacja zmian językowych].

3. Z historii języka literackiego na Rusi [„pierwsza fala wpływów południowosłowiańskich”; tzw. cerkiewnosłowiańska redakcja ruska; zabytek redakcji (staro)ruskiej a zabytek staroruski; typy redakcji wschodniosłowiańskich i ich główne cechy; przegląd lokalnych odmianek staroruskich; pojęcie języka literackiego i spór o jego początki na Rusi].

4. Fonetyka rosyjska w ujęciu diachronicznym. Odzwierciedlenie przemian fonetycznych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (wielkoruskiego) [losy samogłosek jerowych na obszarze wschodniosłowiańskim – skutki zaniku i wokalizacji jerów dotyczące systemu wokalicznego i konsonantycznego; przejście ky, gy, xy w ki, gi, xi – tzw. czwarta palatalizacja; rozwój š, ž, č, šč oraz c; rozwój ě; zmiana e w ’o – tzw. ruski przegłos; redukcja wygłosowych samogłosek nieakcentowanych, akanie; wybrane zagadnienia ze wschodniosłowiańskiej dialektologii – przykłady osobliwości fonetycznych gwar północno-, środkowo- i południoworosyjskich].

5. Język piśmiennictwa rosyjskiego XV-XVII w. [tzw. „druga fala wpływów południowosłowiańskich”; warstwa cerkiewnosłowiańska a warstwa potoczna w utworach; nowa – „trzecia fala cerkiewszczyzny”].

6. Morfologia i składnia rosyjska w ujęciu diachronicznym. Odzwierciedlenie przemian fleksyjno-składniowych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (wielkoruskiego) [przekształcenia w zakresie imiennych części mowy (rzeczownika, zaimka, przymiotnika, liczebnika); przekształcenia we fleksji werbalnej (w formach czasu teraźniejszego/przyszłego prostego w trybie oznajmującym i rozkazującym; w formach czasu przeszłego – aorystu, imperfectu, perfectu, plusquamperfectu; w formach czasu przyszłego złożonego – I i II; w formach imiesłowów czynnych i biernych czasu teraźniejszego i przeszłego, infinitivu, supinum); przykłady składniowych konstrukcji imiesłowowych, konstrukcji z bezokolicznikiem i supinum; przegląd wybranych zjawisk gwarowych w systemie deklinacyjnym i koniugacyjnym].

7. Język utworów XVIII w. [warstwa językowa utworu a reprezentowany przez niego gatunek literacki; kryzys języka cs.; prymat języka potocznego; napływ europeizmów].

8. Rosyjski język literacki – od Puszkina po współczesność [rola pisarzy rosyjskich w ostatecznym wykształceniu się rosyjskiej normy literackiej; główne kierunki normalizacji języka; współczesne tendencje rozwojowe języka rosyjskiego].

a. podstawowa:

1. Galster I., Zarys gramatyki historycznej języka rosyjskiego, Warszawa 1998.

2. Kuraszkiewicz W., Zarys dialektologii wschodniosłowiańskiej z wyborem tekstów gwarowych, Warszawa 1963.

3. Lehr-Spławiński T., Witkowski W., Wybór tekstów do historii języka rosyjskiego, Warszawa 1981.

4. Rieger J., Z dziejów języka rosyjskiego, Warszawa 1998.

b. uzupełniająca:

1. Горшковa К. В., Хабургаев Г. А., Историческая грамматика русского языка, Москва 1981.

2. Horodyski B., Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1951.

3. Иваницкая Е. Н., Кандаурова Т. Н. и др., Сборник упражнений по истории русского языка, Москва 1986 (pozycja dostępna u prowadzącego zajęcia).

4. Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006 (szczególnie str.: 40-42, 49-52, 99, 216-217, 356-357, 366-372).

5. Соболевский А. И., Славяно-русская пaлеография, Leipzig 1970.

6. Содоль Г. В., Историческая грамматика русского языка. Сборник упражнений, Киев 1978.

7. Судавичене Л. В., Сердобинцев Н. Я., Кадькалов Ю. Г., История русского литературного языка, Ленинград 1984 (głównie rozdz. I-II).

8. Щепкин В. Н., Русская палеография, Москва 1999.

Celem kształcenia w ramach konwersatoriów z „Historii języka rosyjskiego” (II r. lingwistyki stosowanej; studia stacjonarne 1. st.; 30 godz.) jest zdobycie przez studentów podstawowych wiadomości na temat społeczno-politycznych i religijnych uwarunkowań powstania i rozwoju piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (staroruskiego, cerkiewnoruskiego, rosyjskiego) oraz historycznego formowania się rosyjskiego systemu graficzno-fonetycznego i fleksyjno-składniowego (z uwzględnieniem cech gwarowych); ponadto w trakcie zajęć studenci nabywają umiejętności w zakresie analizy historycznych przemian językowych (w obrębie fonetyki, morfologii i składni) odzwierciedlonych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego; przedmiot kończy się zaliczeniem z oceną, po semestrze 3.

UWAGA! W zależności od sytuacji dopuszcza się zmianę przewidywanej stacjonarnej formy zajęć konwersatoryjnych na częściową bądź całkowitą formę zdalną (z wykorzystaniem platform MS Teams i Moodle). Por. Warianty: A, B, C, D [w:] Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup - Zakres tematów.

Konwersatorium obejmuje następujące zagadnienia:

1. Wprowadzenie do historii języka rosyjskiego [rozpad ps. wspólnoty językowej i wyłonienie się trzech zespołów języków słowiańskich: zachodniego, wschodniego i południowego; Słowianie wschodni w źródłach starożytnych i w Kronice Nestora; zalążki państwowości staroruskiej; cechy fonetyczne dialektu wschodniosłowiańskiego (cechy wspólne południowo- i wschodniosłowiańskie, cechy wspólne zachodnio- i wschodniosłowiańskie, cechy typowe wschodniosłowiańskie); periodyzacja historii języka rosyjskiego – główne etapy i ich charakterystyka].

2. Źródła poznania historii języka rosyjskiego i metody ich badania [cyrylica i głagolica na obszarze wschodniosłowiańskim → „rusьsky pismeny” wg Istrina/”rosьsky pismeny” wg Georgiewa, „napis gniezdowski” itp. – czyżby protocyrylica?; ważniejsze zabytki piśmiennictwa staroruskiego – podział ze względu na materiał na jakim zostały napisane: rękopisy, gramoty, inskrypcje; podział ze względu na treść i przeznaczenie: zabytki literatury religijnej i świeckiej; zewnętrzna strona tekstów – materiał, zdobnictwo, rodzaje pisma: ustaw, półustaw, skoropis; pojawienie się druku na Rusi i pierwsze teksty drukowane; od cyrylicy do grażdanki – reformy (orto)grafii; przedmiot i typy badań językoznawstwa diachronicznego, dyscypliny badawcze; metody badań historyczno-językowych; chronologizacja zmian językowych].

3. Z historii języka literackiego na Rusi [„pierwsza fala wpływów południowosłowiańskich”; tzw. cerkiewnosłowiańska redakcja ruska; zabytek redakcji (staro)ruskiej a zabytek staroruski; typy redakcji wschodniosłowiańskich i ich główne cechy; przegląd lokalnych odmianek staroruskich; pojęcie języka literackiego i spór o jego początki na Rusi].

4. Fonetyka rosyjska w ujęciu diachronicznym. Odzwierciedlenie przemian fonetycznych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (wielkoruskiego) [losy samogłosek jerowych na obszarze wschodniosłowiańskim – skutki zaniku i wokalizacji jerów dotyczące systemu wokalicznego i konsonantycznego; przejście ky, gy, xy w ki, gi, xi – tzw. czwarta palatalizacja; rozwój š, ž, č, šč oraz c; rozwój ě; zmiana e w ’o – tzw. ruski przegłos; redukcja wygłosowych samogłosek nieakcentowanych, akanie; wybrane zagadnienia ze wschodniosłowiańskiej dialektologii – przykłady osobliwości fonetycznych gwar północno-, środkowo- i południoworosyjskich].

5. Język piśmiennictwa rosyjskiego XV-XVII w. [tzw. „druga fala wpływów południowosłowiańskich”; warstwa cerkiewnosłowiańska a warstwa potoczna w utworach; nowa – „trzecia fala cerkiewszczyzny”].

6. Morfologia i składnia rosyjska w ujęciu diachronicznym. Odzwierciedlenie przemian fleksyjno-składniowych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (wielkoruskiego) [przekształcenia w zakresie imiennych części mowy (rzeczownika, zaimka, przymiotnika, liczebnika); przekształcenia we fleksji werbalnej (w formach czasu teraźniejszego/przyszłego prostego w trybie oznajmującym i rozkazującym; w formach czasu przeszłego – aorystu, imperfectu, perfectu, plusquamperfectu; w formach czasu przyszłego złożonego – I i II; w formach imiesłowów czynnych i biernych czasu teraźniejszego i przeszłego, infinitivu, supinum); przykłady składniowych konstrukcji imiesłowowych, konstrukcji z bezokolicznikiem i supinum; przegląd wybranych zjawisk gwarowych w systemie deklinacyjnym i koniugacyjnym].

7. Język utworów XVIII w. [warstwa językowa utworu a reprezentowany przez niego gatunek literacki; kryzys języka cs.; prymat języka potocznego; napływ europeizmów].

8. Rosyjski język literacki – od Puszkina po współczesność [rola pisarzy rosyjskich w ostatecznym wykształceniu się rosyjskiej normy literackiej; główne kierunki normalizacji języka; współczesne tendencje rozwojowe języka rosyjskiego].

a. podstawowa:

1. Galster I., Zarys gramatyki historycznej języka rosyjskiego, Warszawa 1998.

2. Kuraszkiewicz W., Zarys dialektologii wschodniosłowiańskiej z wyborem tekstów gwarowych, Warszawa 1963.

3. Lehr-Spławiński T., Witkowski W., Wybór tekstów do historii języka rosyjskiego, Warszawa 1981.

4. Rieger J., Z dziejów języka rosyjskiego, Warszawa 1998.

b. uzupełniająca:

1. Горшковa К. В., Хабургаев Г. А., Историческая грамматика русского языка, Москва 1981.

2. Horodyski B., Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1951.

3. Иваницкая Е. Н., Кандаурова Т. Н. и др., Сборник упражнений по истории русского языка, Москва 1986 (pozycja dostępna u prowadzącego zajęcia).

4. Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006 (szczególnie str.: 40-42, 49-52, 99, 216-217, 356-357, 366-372).

5. Соболевский А. И., Славяно-русская пaлеография, Leipzig 1970.

6. Содоль Г. В., Историческая грамматика русского языка. Сборник упражнений, Киев 1978.

7. Судавичене Л. В., Сердобинцев Н. Я., Кадькалов Ю. Г., История русского литературного языка, Ленинград 1984 (głównie rozdz. I-II).

8. Щепкин В. Н., Русская палеография, Москва 1999.

Celem kształcenia w ramach konwersatoriów z „Historii języka rosyjskiego” (II r. lingwistyki stosowanej; studia stacjonarne 1. st.; 30 godz.) jest zdobycie przez studentów podstawowych wiadomości na temat społeczno-politycznych i religijnych uwarunkowań powstania i rozwoju piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (staroruskiego, cerkiewnoruskiego, rosyjskiego) oraz historycznego formowania się rosyjskiego systemu graficzno-fonetycznego i fleksyjno-składniowego (z uwzględnieniem cech gwarowych); ponadto w trakcie zajęć studenci nabywają umiejętności w zakresie analizy historycznych przemian językowych (w obrębie fonetyki, morfologii i składni) odzwierciedlonych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego; przedmiot kończy się zaliczeniem z oceną, po semestrze 3.

UWAGA! W zależności od sytuacji dopuszcza się zmianę przewidywanej stacjonarnej formy zajęć konwersatoryjnych na częściową bądź całkowitą formę zdalną (z wykorzystaniem platform MS Teams i Moodle). Por. Warianty: A, B, C, D [w:] Zajęcia: Konwersatorium - Informacje wspólne dla wszystkich grup - Zakres tematów.

Konwersatorium obejmuje następujące zagadnienia:

1. Wprowadzenie do historii języka rosyjskiego [rozpad ps. wspólnoty językowej i wyłonienie się trzech zespołów języków słowiańskich: zachodniego, wschodniego i południowego; Słowianie wschodni w źródłach starożytnych i w Kronice Nestora; zalążki państwowości staroruskiej; cechy fonetyczne dialektu wschodniosłowiańskiego (cechy wspólne południowo- i wschodniosłowiańskie, cechy wspólne zachodnio- i wschodniosłowiańskie, cechy typowe wschodniosłowiańskie); periodyzacja historii języka rosyjskiego – główne etapy i ich charakterystyka].

2. Źródła poznania historii języka rosyjskiego i metody ich badania [cyrylica i głagolica na obszarze wschodniosłowiańskim → „rusьsky pismeny” wg Istrina/”rosьsky pismeny” wg Georgiewa, „napis gniezdowski” itp. – czyżby protocyrylica?; ważniejsze zabytki piśmiennictwa staroruskiego – podział ze względu na materiał na jakim zostały napisane: rękopisy, gramoty, inskrypcje; podział ze względu na treść i przeznaczenie: zabytki literatury religijnej i świeckiej; zewnętrzna strona tekstów – materiał, zdobnictwo, rodzaje pisma: ustaw, półustaw, skoropis; pojawienie się druku na Rusi i pierwsze teksty drukowane; od cyrylicy do grażdanki – reformy (orto)grafii; przedmiot i typy badań językoznawstwa diachronicznego, dyscypliny badawcze; metody badań historyczno-językowych; chronologizacja zmian językowych].

3. Z historii języka literackiego na Rusi [„pierwsza fala wpływów południowosłowiańskich”; tzw. cerkiewnosłowiańska redakcja ruska; zabytek redakcji (staro)ruskiej a zabytek staroruski; typy redakcji wschodniosłowiańskich i ich główne cechy; przegląd lokalnych odmianek staroruskich; pojęcie języka literackiego i spór o jego początki na Rusi].

4. Fonetyka rosyjska w ujęciu diachronicznym. Odzwierciedlenie przemian fonetycznych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (wielkoruskiego) [losy samogłosek jerowych na obszarze wschodniosłowiańskim – skutki zaniku i wokalizacji jerów dotyczące systemu wokalicznego i konsonantycznego; przejście ky, gy, xy w ki, gi, xi – tzw. czwarta palatalizacja; rozwój š, ž, č, šč oraz c; rozwój ě; zmiana e w ’o – tzw. ruski przegłos; redukcja wygłosowych samogłosek nieakcentowanych, akanie; wybrane zagadnienia ze wschodniosłowiańskiej dialektologii – przykłady osobliwości fonetycznych gwar północno-, środkowo- i południoworosyjskich].

5. Język piśmiennictwa rosyjskiego XV-XVII w. [tzw. „druga fala wpływów południowosłowiańskich”; warstwa cerkiewnosłowiańska a warstwa potoczna w utworach; nowa – „trzecia fala cerkiewszczyzny”].

6. Morfologia i składnia rosyjska w ujęciu diachronicznym. Odzwierciedlenie przemian fleksyjno-składniowych w zabytkach piśmiennictwa wschodniosłowiańskiego (wielkoruskiego) [przekształcenia w zakresie imiennych części mowy (rzeczownika, zaimka, przymiotnika, liczebnika); przekształcenia we fleksji werbalnej (w formach czasu teraźniejszego/przyszłego prostego w trybie oznajmującym i rozkazującym; w formach czasu przeszłego – aorystu, imperfectu, perfectu, plusquamperfectu; w formach czasu przyszłego złożonego – I i II; w formach imiesłowów czynnych i biernych czasu teraźniejszego i przeszłego, infinitivu, supinum); przykłady składniowych konstrukcji imiesłowowych, konstrukcji z bezokolicznikiem i supinum; przegląd wybranych zjawisk gwarowych w systemie deklinacyjnym i koniugacyjnym].

7. Język utworów XVIII w. [warstwa językowa utworu a reprezentowany przez niego gatunek literacki; kryzys języka cs.; prymat języka potocznego; napływ europeizmów].

8. Rosyjski język literacki – od Puszkina po współczesność [rola pisarzy rosyjskich w ostatecznym wykształceniu się rosyjskiej normy literackiej; główne kierunki normalizacji języka; współczesne tendencje rozwojowe języka rosyjskiego].

a. podstawowa:

1. Galster I., Zarys gramatyki historycznej języka rosyjskiego, Warszawa 1998.

2. Kuraszkiewicz W., Zarys dialektologii wschodniosłowiańskiej z wyborem tekstów gwarowych, Warszawa 1963.

3. Lehr-Spławiński T., Witkowski W., Wybór tekstów do historii języka rosyjskiego, Warszawa 1981.

4. Rieger J., Z dziejów języka rosyjskiego, Warszawa 1998.

b. uzupełniająca:

1. Горшковa К. В., Хабургаев Г. А., Историческая грамматика русского языка, Москва 1981.

2. Horodyski B., Podręcznik paleografii ruskiej, Kraków 1951.

3. Иваницкая Е. Н., Кандаурова Т. Н. и др., Сборник упражнений по истории русского языка, Москва 1986 (pozycja dostępna u prowadzącego zajęcia).

4. Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 2006 (szczególnie str.: 40-42, 49-52, 99, 216-217, 356-357, 366-372).

5. Соболевский А. И., Славяно-русская пaлеография, Leipzig 1970.

6. Содоль Г. В., Историческая грамматика русского языка. Сборник упражнений, Киев 1978.

7. Судавичене Л. В., Сердобинцев Н. Я., Кадькалов Ю. Г., История русского литературного языка, Ленинград 1984 (głównie rozdz. I-II).

8. Щепкин В. Н., Русская палеография, Москва 1999.