Technika i metodologia badań etnologicznych

brak

przedmiot obowiązkowy

Praca własna: każdorazowe przygotowanie do zajeć (przygotowanie tekstów, przemyślenie problemów).

Praca własna i laboratorium: przygotowanie samodzielnych badań terenowych (ustalenie tematu, uzyskanie wiedzy bazowej, dostosowanie metod, dyskusja nad problematyką, realizacja badań).

Eseje: napisanie minimum 2 esejów tematycznych (etnologicznych) na temat podany przez prowadzącego.

Projekt i raport: napisanie obszernego raportu z badań terenowych (przedstawienie uzyskanych danych pierwotnych i wtórnych, z właściwą redakcją tekstu, bibliografią).

Przygotowanie tekstów wybranych książek: problematyka i krytyka tekstów dot. codzienności badań w terenie.

Wiedza:

Student zna charakterystykę metodologiczną historycznych badań etnograficznych (w ramach szkół i ich przedstawicieli) EK_W01 (H1A_W01); EK_W11 (H1A_W07).

Słuchacz poznaje specyfikę etnologicznego postępowania badawczego (w teorii i praktyce) EK_W 01 (H1A_W01).

Uczestnik zajęć rozumie odrębność etnologii na tle innych nauk humanistycznych i społecznych oraz z właściwą terminologię przedmiotową EK_W03 (H1A_W02); EK_W 04 (H1A_W03).

Student zna związki i różnice metodologiczne etnologii i nauk o kulturze (społecznych i humanistycznych) EK_W08 (H1W_05).

Zaznajomił się z najnowszymi prądami metodologicznymi w etnologii/antropologii kulturowej EK_W09 (H1A_W04, H1A_W06).

Uczestnik kursu zna specyfikę zakresu i zasady zachowania wysokich standardów etycznych podczas prowadzenia badań etnologicznych EK_W12 (H1A_W08).

Student jest świadomy, że kultura jest zjawiskiem zmiennym i rozumie potrzebę stosowania adekwatnego aparatu metodologicznego na wszystkich etapach postępowania badawczego EK_W13 (H1A_W09).

Umiejętności:

Uczestnik kursu umie określić podstawowe konsekwencje zastosowania historycznych i współczesnych sposobów interpretacji kultur i krytycznie porównać rozmaite podejścia badawcze EK_U08 (H1A_U04).

Student potrafi przygotować wystąpienie, a także krótką pracę pisemną, na podstawie samodzielnie zgromadzonych źródeł i przeprowadzić podstawową ocenę i interpretację materiałów EK_U01 (H1A_U01); EK_U02 (H1A_U01); EK_U03 (H1A02).

Uczestnik kursu umie zastosować zdobytą wiedzę w trakcie przygotowania, jak i realizacji etnologicznych badań terenowych EK_U04 (H1A_U02); EK_U05 (H1A_U03); EK_U06 (H1A_U02).

Student zna podstawy obsługi i potrafi prawidłowo posługiwać się urządzeniami do rejestracji danych badawczych (fotografia etnograficzna, zapis audio i wideo), EK_U07 (H1A_U02).

Student jest świadomy kluczowej roli metodyki etnologicznej w odniesieniu do prowadzonych badań i dostrzega potrzebę samokształcenia przedmiotowego EK_K01 (H1A_K01).

Uczestnik zajęć rozumie potrzebę zachowywania wysokich standardów etycznych w trakcie prowadzenia badań, jak i podczas publikacji ich wyników EK_K05 (H1A_K04).

Uczestnik potrafi podjąć nieskomplikowane działania badawcze, prowadzone samodzielnie i w grupie. Umie podzielić zakres obowiązków badawczych, a także w zależności od potrzeby przyjąć funkcję prowadzącego, jak i jednego z członków grupy EK_K02 (H1A_K02); EK_K03 (H1A_K03).

Student prezentuje humanitarną i empatyczną postawę wobec problemów społecznych w Polsce i za granicą EK_K07 (H1A_K04).

Student jest świadomy swej roli w upowszechnianiu idei równości etnicznej i religijnej, a także zachowania dziedzictwa kulturowego jako wartości ogólnoludzkiej EK_K06 (H1A_K06); EK_K08 (H1A_K06).

W ramach konwersatorium prowadzący preferuje dyskusję związaną ściśle z bieżącym materiałem. Zakres odniesień merytorycznych dyskusji zmienia się w zależności od czasu trwania zajęć (w ramach semestrów) i opanowania materiału przez studentów. Przygotowanie do zajęć jest czasami sprawdzane za pomocą tzw. wejściówek. Stosowane są również elementy wykładu, omówienie najważniejszych zagadnień bieżących, wyjaśnianie kwestii problematycznych, a także szczególnie trudnych oraz wskazywanie wątków i możliwych kierunków krytyki podejść badawczych.

Przekazywane i szczegółowo omówione są kryteria poprawności pracy pisemnej (treści i formy).

- opis
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

- biograficzna
- ćwiczeniowa
- giełda pomysłów
- obserwacji
- projektu
- referatu
- studium przypadku

Wprowadzenie do technik badawczych stosowanych w naukach społecznych ze szczególnym uwzględnieniem technik prowadzenia etnologicznych/antropologicznych badań terenowych, analizy ich wyników i przedstawiania rezultatów.

Wykładowca:

Dr Rafał Beszterda

Podstawowym celem przedmiotu jest zaznajomienie studentów ze współczesnym warsztatem pracy badawczej, z naciskiem na specyfikę etnologicznych/antropologicznych badań terenowych. Cykl następujących po sobie zajęć prowadzonych w trakcie trzech semestrów ma przygotować do prowadzenia samodzielnych badań, zarówno empirycznych, jak i studyjnych. Integralną częścią cyklu kształcenia są zajęcia terenowe, w trakcie których studenci realizują własne pomysły badawcze.

Treści merytoryczne przedmiotu:

Podczas zajęć przedstawiona zostanie problematyka procesu badawczego, jego części składowe (od sformułowania problemu po opracowanie wyników badań w formie pracy naukowej), indywidualne uwarunkowania osobowe, jak i kwestie etyczne związane z wyborem tematów badawczych oraz stron je finansujących. Szczególna uwaga zostanie zwrócona na współczesny zakres zainteresowań antropologii wraz ze zbiorem charakterystycznych pól badawczych związanych z podejmowaniem tematów "użytecznych społecznie". W tym kontekście historyczne i klasyczne zakresy zainteresowań etnologicznych stanowić będą jedynie tło rozważań, choć niezmiernie istotne dla zrozumienia ewolucji koncepcji antropologicznych, a przede wszystkim właściwych im praktyk badawczych.

Teoretyczne i praktyczne zaznajomienie się z przebiegiem postępowania badawczego (od sformułowania problemu po opracowanie wyników badań w formie pracy naukowej). Ewolucja technik badawczych wraz z rozwojem etnologii/antropologii kulturowej, w związku ze zmianą jej celów i identyfikacji nowych pól badawczych (np. współczesnego miasta, Internetu, zjawisk o charakterze globalnym). Zależności między celami i zastosowanymi metodami badań oraz zwrócenie szczególnej uwagi na etykę postępowania badawczego.

Uczestnicy zajęć nabędą kompetencje w zakresie samodzielnego przygotowania badań; właściwego formułowania pytań; wchodzenia i wychodzenia w interakcje z respondentami; różnorodnych zagrożeń wynikających z prowadzenia badań społecznych.

semestr I

Teoretyczne i praktyczne zaznajomienie z przebiegiem postępowania badawczego (od sformułowania problemu po opracowanie wyników badań w formie pracy naukowej). Ewolucja technik badawczych wraz z rozwojem etnologii/antropologii kulturowej, w związku ze zmianą jej celów i identyfikacji nowych pól badawczych (np. współczesnego miasta, Internetu, mniejszościowych grup społecznych, zjawisk o charakterze globalnym). Zależności między celami i zastosowanymi technikami oraz metodami badań, a ponadto zwrócenie szczególnej uwagi na etykę postępowania badawczego. Zapoznanie się z czynnikami mającymi wpływ na planowanie/prowadzenie badań terenowych/studyjnych. Procedury, rodzaje oraz zadania obserwacji uczestniczącej.

semestr II

Rozwinięcie wiedzy i umiejętności przeprowadzania różnorodnych form obserwacji i wywiadów etnologicznych oraz ich prawidłowego dokumentowania. Rozwinięcie znajomości techniki prowadzenia wywiadu etnograficznego w badaniach społecznych (typy wywiadów, planowanie wywiadów, jakość (rzetelność/trafność) i transkrypcja. Wstęp do analizy materiałów terenowych. W tym zakresie szczególnie analiza materiałów uzyskanych za pomocą wywiadów. Formy transkrypcji wywiadów w zależności od przyjętych metod analitycznych. Refleksja i autorefleksja antropologiczna. Przygotowanie do wakacyjnych badań terenowych (studia źródłowe/wybór i określenie problemów badawczych/dobór technik i metod oraz strona praktyczna: organizacja logistyki badań). Analiza danych jakościowych i sposoby prezentowania danych badawczych.

semestr III

Autoanaliza badań wakacyjnych: sukcesy i porażki. Na ich podstawie rozważania nt. związków teorii z praktyką. Uświadamiane i nieświadome błędy popełniane w trakcie procesu badawczego. Rozszerzenie znajomości technik i metod badawczych (m.in. szczególnych typów wywiadów, prawidłowości dotyczących organizacji badań grupowych, tematów "niewygodnych" etycznie, uświadamianych i ukrytych niedostatków badacza). Przygotowanie studentów do prowadzenia samodzielnych badań i nabycie umiejętności samokształcenia metodologicznego ukierunkowanego na poprawność formułowania zagadnień antropologicznych (teoretycznych i praktycznych) oraz wstępne ujęcie problematyki pracy licencjackiej w kontekście zdobytych wiadomości.

Literatura podstawowa (obowiązkowa):

Semestr I:

Hammersley Marty, Atkison Paul, Metody badań terenowych, Zysk i S-ka, Poznań: 2000.

Kvale Steinar, Prowadzenie wywiadów, PWN, Warszawa: 2010.

Angrosino Michael, Badania etnograficzne i obserwacyjne, PWN, Warszawa: 2010.

Denzin Norman, Lincoln Yvonna /red./, Metody badań jakościowych, t. 1-2, PWN, Warszawa: 2009.

Semestr II:

Flick Uwe, Projektowanie badania jakościowego, PWN, Warszawa: 2010.

Kempny Marian, Nowicka Ewa /red./, Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej (+ vol. 2, Kontynuacje), PWN, Warszawa: 2004.

Kvale Steinar, Prowadzenie wywiadów, PWN, Warszawa: 2010.

Angrosino Michael, Badania etnograficzne i obserwacyjne, PWN, Warszawa: 2010.

Kopczyńska-Jaworska Bronisława, Metodyka etnograficznych badań terenowych, PWN, Warszawa:1971.

Silverman David, Interpretacja danych jakościowych, PWN, Warszawa: 2007.

Semestr III:

Gibbs Graham, Analizowanie danych jakościowych, PWN, Warszawa: 2011.

Kvale Steinar, Prowadzenie wywiadów, PWN, Warszawa: 2010.

Angrosino Michael, Badania etnograficzne i obserwacyjne, PWN, Warszawa: 2010.

Denzin Norman, Lincoln Yvonna /red./, Metody badań jakościowych, t. 1-2, PWN, Warszawa: 2009.

Hammersley Marty, Atkison Paul, Metody badań terenowych, Zysk i S-ka, Poznań: 2000.

Kempny Marian, Nowicka Ewa /red./, Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej (+ vol. 2, Kontynuacje), PWN, Warszawa: 2004.

Silverman David, Interpretacja danych jakościowych, PWN, Warszawa: 2007 (wybrane rozdziały).

K. Hastrup, Droga do antropologii. Między doświadczeniem a teorią, Wyd. UJ, Kraków; 2008.

H. Garfinkel, Studia z etnometodologii, PWN, Warszawa: 2009.

Tim Rapley, Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów, PWN, Warszawa: 2010

Literatura uzupełniająca:

Peritore N. P., Reflections on Dangerous Fieldwork, “The American Sociologists”, 1990, ss. 359-372.

Hitchcock G., Preliminary Notes on the Doing of Fieldwork and Ethnography, “Urban Review”, 1979, vol.11, No. 4, ss. 203-213.

Irwin K., Into the Dark Heart of Ethnography: The Lived Ethics and Inequality of Intimate Field Relationships, “Qualitative Sociology”, 2006, vol. 29, 155-175.

Churchill Ch. J., Jr., Ethnography as Translation, “Qualitative Sociology”, 2005, vol. 28, ss. 3-24.

Gordon D. F., Getting Close by Staying Distant: Fieldwork with Proselytizing Groups,“Qualitative Sociology”, 1987, vol. 10, ss. 267-287.

Picha P. R., Wholes, Halves, and Vacant Quarters: Ethnohistory and the Historical Method, w: T. Majewski, D. Gaimster (red.), International Handbook of Historical Archeology, Springer Verlag, 2009, ss. 269-283.

Wichroski M. A., Breaking Silence: Some Fieldwork Strategies in Cloistered and Non-Cloistered Communities, “Qualitative Sociology”, 1996, vol. 19, ss. 153-170.

McCorkel J. A., Myers K., What Difference Does Difference Make? Position and Privilege in the Field, “Qualitative Sociology”, 2003, vol. 26, ss. 199-231.

Harrington B., Obtrusiveness as Strategy in Ethnographic Research,

“Qualitative Sociology”, 2002, vol. 25, ss. 49-61.

Vannini A., Gladue C., Decolonised Methodologies in cross-Cultural Research, w: P. Liamputtong (red.), Doing Cross-Cultural Research, Springer Verlag, 2008, ss. 137-159.

Lawrence Ch., Re-Bordering the Nation: Neoliberalism and Racism in Rural Greece, “Dialectical Anthropology”, 2005, vol. 29, ss. 315-334.

Daniels A. K., Self-Deception and Self-Discovery in Fieldwork,

“Qualitative Sociology”, 1983, vol. 6, ss. 195-214.

Lincoln Y., Life Under Construction: Autoethnography of a Researcher, w: J. C. Smart (red.), Higher Education: Handbook of Theory and Research, vol. 31, ss. 1-38.

Gough K., New Proposals For Anthropologists, “Current Anthropology”, vol. 9, 1968, ss. 403-407 + komentarze

Berreman G. D., Is Anthropology Alive? Social Responsibility in Social Anthropology, “Current Anthropology”, vol. 9, 1968, ss. 391-396 + komentarze

Lowie R. H., Ethnography, Cultural and Social Anthropology, “American Anthropologist”, vol. 55, 1953, ss. 527-534.

Stocking George W., Jr. (red.), Observers Observed: Essays on Ethnographic Fieldwork, vol. 1, The University of Wisconsin Press, 1983.

Maanen J. van, Tales of the Field, Chicago Univ. Press, Chicago: 1998.

Cassell J. and Jacobs S. E., Handbook of Ethical Issues in Anthropology 1996-2006, American Anthropological Association, Arlington, VA Statements on Ethics, Principles of Professional Responsibility Adopted by the Council of the American Anthropological Association 1971-1986-2004

Mulhall A., In the field: notes on observation in qualitative research, “Journal of Advanced Nursing”, 41(3), ss. 306-313.

Yin R. K., Case Study Research. Design and Methods, Sage Publ., Thousand Oaks: 2003 /wybrane fragmenty/

Davies Ch. A., Reflexive Ethnography. A guide to researching selves and others, Routledge, London: 1999,

rozdział 1: Reflexivity and ethnographic research, ss. 3-25;

rozdział 2: Selecting topics and methods, ss. 26-44;

rozdział 7: Structuring research, ss. 137-155.

Diamond S., Anthropology in Question, “Dialectical Anthropology”, 2004, vol. 28, ss.11–32.

Kent L. L., Fieldwork That Failed, w: P. R. DeVita, Stumbling Toward Truth. Anthropologists at Work, Waveland Press Inc., Illinois: 2000, ss. 95-103.

Boissevain J., Fieldwork in Malta, w: G. D. Spindler (red.), Being an Anthropologist. Fieldwork in Eleven Cultures, Irvington Publishers, New York: 1983, ss. 58-84.

Rubin H. J., Rubin I. S., Qualitative interviewing: the art of hearing data, Sage Publications, Thousand Oaks: 1995,

rozdział 7: Assembling the Parts. Structuring a Qualitative Interview, ss. 145-167;

rozdział 8: Hearing About Culture, ss. 168-195;

rozdział 9: Topical Interviewing, ss. 196-225.

Spradley J. P., The Ethnographic Interview, Holt, Rinehart & Winston, New York: 1979 (Interviewing an Informant)

Spradley J. P., Participant Observation, Holt, Rinehart & Winston, New York: 1980

rozdział 3: The Ethnographic Research Cycle, The Developmental Research Sequence, ss. 26-138 /wybrane fragmenty/

Książki do recenzji:

Barley N., Niewinny antropolog; Bezpieczny sport; Plaga gąsienic; Ficowski J., Demony cudzego strachu, Kapuściński R., Autoportret reportera; Kroemer T., Ischi – człowiek dwóch światów, Talayesva D., Wódz słońca, Kastrup Kirsten, Droga do antropologii; Turnbull C. M., Ikowie, Ludzie gór; Kuper Adam, Kultura. Model antropologiczny.

Metody oceny

W trakcie zajęć (przez 3 semestry) oceniana jest obecność, przygotowanie oraz aktywność uczestników kursu. Studenci winni się wykazać także umiejętnością zastosowania przyswajanej stopniowo wiedzy, co powinno się łączyć ze wzrastającą poprawnością formułowania swych zainteresowań antropologicznych /pytań i odpowiedzi.

Na zaliczenie pierwszego semestru studenci powinni:

-napisać krótki esej na temat wyznaczony przez prowadzącego;

-sporządzić bibliografię do samodzielnie sformułowanego problemu badawczego (ocenie podlega umiejętność postawienia zagadnienia badawczego, dotarcia do wyczerpujących źródeł pisanych, poprawność zapisu bibliograficznego);

- napisać recenzję jednej ze wskazanych książek ukazujących warsztat pracy etnologa (ocenie podlega treść recenzji z naciskiem na samodzielność sądów, poprawność językową i "techniczną" - przypisy, bibliografia);

-przeczytać dwie książki wyznaczone przez prowadzącego, które odnoszą się do praktyki badawczej i przygotować się do krytycznego ich omówienia podczas zajęć;

-zaliczyć na ocenę pozytywną wszystkie kolokwia cząstkowe oraz jedno semestralne (końcowe).

Na zaliczenie drugiego semestru studenci mają obowiązek:

- napisać recenzję jednej z książek ukazujących warsztat pracy etnologa (wskazanej przez prowadzącego);

-przeczytać dwie książki wyznaczone przez prowadzącego, które odnoszą się do praktyki badawczej i przygotować się do krytycznego ich omówienia podczas zajęć;

- przygotować się do wakacyjnych badań terenowych. Opracować problematykę wybranego samodzielnie problemu badawczego (wybrać odpowiednie metody i techniki, znaleźć publikacje źródłowe, właściwie sporządzić bibliografię. Przygotowania odbywają się pod opieką i w uzgodnieniu z prowadzącym (bez oceny);

-zaliczyć na ocenę pozytywną wszystkie kolokwia cząstkowe oraz jedno semestralne (końcowe).

Na zaliczenie trzeciego semestru studenci:

- prezentują na zajęciach rezultaty swych badań terenowych (omówienie, bez oceny);

- piszą pracę podsumowującą te badania w formie artykułu naukowego (ocenie podlegają wszystkie elementy warsztatu naukowego).

-przeczytać dwie książki wyznaczone przez prowadzącego, które odnoszą się do praktyki badawczej i przygotować się do krytycznego ich omówienia podczas zajęć;

-zaliczyć na ocenę pozytywną wszystkie kolokwia cząstkowe oraz jedno semestralne (końcowe).

Podstawowe kryteria redakcyjne i merytoryczne prac pisemnych:

Recenzje i eseje: 3-5 stron znormalizowanego maszynopisu - str. tytułowa i bibliografia nie wliczają się do objętości pracy (czcionka 12 pkt., Times New Roman lub Arial, 1,5-wierszowa interlinia, strona tytułowa, numeracja stron, prawidłowe akapity, obustronna justacja tekstu, przypisy źródłowe, bibliografia).

Ocenie podlega także samodzielnie skonstruowana treść, poprawność językowa i warsztatowa, logika wywodu, umiejętność znalezienia źródeł, zastosowanie prawideł sporządzania bibliografii i zastosowania w tekście przypisów skróconych.

Na zakończenie II semestru zajęć:

7-10 dniowy rekonesansowy wyjazd badawczy, współorganizowany i współtworzony przez grupę. Przed wyjazdem odbywa się zapoznanie ze specyfiką miejsca, szczególnej problematyki lokalnej i wybór tematów realizowanych przez studentów.