Etnografia Słowian

Elementarna wiedza z zakresu historii, kultury i geografii krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Łączna liczba godzin pracy studenta: 55, w tym:

30 godzin - praca na zajęciach,

5 godzin - konsultacje,

20 godzin - praca własna studenta (przygotowanie pracy pisemnej).

1. Student ma poszerzoną wiedzę dotyczącą specyfiki badań poświęconych słowiańskiemu dziedzictwu kulturowemu [K_W03].

2. Student posiada usystematyzowaną wiedzę związaną z zagadnieniem powstania Słowiańszczyzny oraz tradycji słowiańskich charakterystycznych dla kultur ludowych przynależących do tego kręgu cywilizacyjnego [K_W014].

1. Student posiada pogłębione umiejętności badawcze pozwalające krytycznie analizować prace innych autorów i zjawisk kulturowych czerpiących z tradycji słowiańskich [K_U02].

1. Docenia tradycję i dziedzictwo kulturowe ludzkości oraz wartość różnorodności kulturowej [K_K08].

- pokaz

- opis
- opowiadanie
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny

- metody rozwijające refleksyjne myślenie
- metody służące prezentacji treści

Zajęcia przedstawiają tradycyjną kulturę duchową i społeczną Słowian.

Treści kształcenia:

1. Wspólnota praindoeuropejska. Indoeuropejska rodzina językowa.

2. Etnogeneza Słowian. Słowianie we wczesnym średniowieczu.

3. Religia dawnych Słowian 1 - ujęcie historyczne.

4. Obrzędy doroczne Słowian w okresie zimowym.

5. Obrzędy doroczne Słowian w okresie wiosenno-letnim.

6. Religia dawnych Słowian 2 - ujęcie folklorystyczno-etnologiczne.

7. Demonologia ludowa.

8. Obrzędy rodzinne: zwyczaje narodzinowe i związane z dzieckiem.

9. Obrzędy rodzinne: zwyczaje weselne.

10. Obrzędy rodzinne: zwyczaje pogrzebowe i związane ze śmiercią oraz wiarą w życie pozagrobowe.

11. Elementy tradycyjnej medycyny Słowian.

12. Wierzenia związane z ciałami niebieskimi, zjawiskami atmosferycznymi i przyrodą.

Literatura obowiązkowa:

Gieysztor A., Mitologia Słowian, Warszawa 1982 i wyd. nast.

Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. 1, Warszawa 1968.

Tomiccy J. i R., Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa 1975.

Literatura uzupełniająca:

Biegeleisen H., Lecznictwo ludu polskiego, Kraków 1929 [książka dostępna w postaci elektronicznej na stronach Śląskiej Biblioteki Cyfrowej].

Bobek W., Lud słowacki. Zarys etnograficzny, [w:] Słowacja i Słowacy, red. W. Semkowicz, t. 1, Kraj i lud, Kraków 1937.

Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2, pod red. M. Biernackiej, M. Frankowskiej, W. Paprockiej, sekretarz tomu, M. Drozd-Piasecka, Wrocław 1981.

Fischer A., Etnografia słowiańska, z. 1, Połabianie, z. 2, Łużyczanie, Lwów 1932 [reprint 2000].

Klinger W., Wschodnio-europejskie rusałki i pokrewne postaci demonologii ludowej a tradycja grecko-rzymska, Lublin 1949.

Libera Z., Medycyna ludowa. Chłopski rozsądek czy gminna fantazja?, Wrocław 1995.

Mańczak W., Wieża Babel, Wrocław 1999.

Moszyński K., Kultura ludowa Słowian, t. 1–2, Warszawa 1967–1968.

Słownik etnologiczny, pod red. Z. Staszczak, Warszawa 1987.

Stomma L., Antropologia kultury wsi polskiej XIX w., Warszawa 1986 i wyd. nast.

Szyjewski A., Religia Słowian, Kraków 2003.

Tomiccy J. i R., Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Warszawa 1975.

Tomicki R., Słowiański mit kosmogoniczny, „Etnografia Polska”, t. 20, 1976, z. 1.

Toporow W., Wokół rekonstrukcji mitu o jaju kosmicznym (na podstawie baśni rosyjskich), przeł. R. Maślanko, [w:] Semiotyka kultury, wybór i oprac. E. Janus i M.R. Mayenowa, przedmowa S. Żółkiewski, Warszawa 1977.

Uspienski B.A., Kult św. Mikołaja na Rusi, przeł. E. Janus, M.R. Mayenowa, Z. Kozłowska, Lublin 1985.

Vlahović P., Kultura ludowa w Serbii, przeł. J. Moroń, Z. Oczkowska, Kraków 1991 (zwłaszcza s. 111–196).

Wakarelski Ch., Etnografia Bułgarii, przeł. K. Simiczijew, Wrocław 1965.

Zając P., O zaświatach niedalekich i cudach nienadzwyczajnych. „Nadprzyrodzone” w kulturze ludowej na przykładzie Huculszczyzny, Kraków 2004.

Podstawą zaliczenia jest systematyczna obecność na zajęciach oraz przygotowanie hasła na polską Wikipedię poświęconego wybranemu aspektowi kultury ludowej Słowian.