Ekologia wybranych gatunków roślin i grzybów niebezpiecznych dla człowieka

Znajomość podstaw botaniki i ekologii

przedmiot fakultatywny

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (25 godz.):

- udział w ćwiczeniach laboratoryjnych - 20

- udział w konsultacjach -5

Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (50 godz.):

- przygotowanie do wykładu - X

- przygotowanie do końcowego zaliczenia wykładu - X

- przygotowanie do egzaminu - X

- przygotowanie do ćwiczeń - 10

- przygotowanie do kolokwiów – 25

- przygotowanie raportu, opracowania, projektu X

- praca własna nad zaliczeniem zajęć – 15

Łącznie: (75 godz., 3 ECTS)

W1 – opisuje i wyjaśnia podstawowe zjawiska fizyczne, chemiczne i biologiczne zachodzące w organizmach roślinnych i grzybach w środowisku przyrodniczym (K_W01)

W2 - wyjaśnia podstawowe procesy zachodzące w organizmach żywych wykorzystując podstawową wiedzę z zakresu fizyki i chemii (K_W03)

W3 - identyfikuje grupy systematyczne i wybrane gatunki roślin i grzybów, w tym grzybów zlichenizowanych (porosty) Polski oraz wybrane siedliska ich występowania (K_W09)

U1 - rozpoznaje na podstawie kluczy oraz innych dostępnych narzędzi grupy systematyczne i wybrane gatunki roślin i grzybów, w tym porostów oraz wybrane siedliska ich występowania (K_U04)

U2 - interpretuje obserwacje i na ich podstawie wyciąga poprawne wnioski (K_U10)

K1 - wykazuje ostrożność i krytycyzm w przyjmowaniu informacji z literatury naukowej, Internetu, a szczególnie dostępnej w masowych mediach, mających odniesienie do biologii sądowej (K_K02)

Ćwiczenia laboratoryjne z prezentacjami multimedialnymi jako wprowadzenie teoretyczne oraz praca z kluczami do oznaczania, materiałami zielnikowymi, mikroskopowanie, dokumentowanie obserwacji. Zajęcia muszą być prowadzone w grupie nie więcej niż 8-12 osób, ponieważ wymaga tego metodyka prac kameralnych: dostęp do mikroskopów, a także praca z odczynnikami chemicznymi.

- pokaz

- opis
- pogadanka

- ćwiczeniowa
- laboratoryjna
- obserwacji

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z zagadnieniami związanymi z ekologią wybranych przedstawicieli roślin i grzybów, w tym grzybów zlichenizowanych mogących zagrażać zdrowiu i życiu człowieka. Studenci zapoznają się z metodami określania przynależności taksonomicznej i podziałem systematycznym grzybów, ich budową, oraz podstawowymi pojęciami stosowanymi w mikologii oraz rozpoznawania wybranych gatunków roślin groźnych dla człowieka.

Szczególnie podkreślane będzie produkcja mykotoksyn oraz substancji toksycznych produkowanych przez rośliny i ich wpływ na zdrowie człowieka, właściwości alergizujących grzybów i roślin. Ważnym aspektem zajęć będzie omówienie zależności grzyb – środowisko – człowiek.

Zajęcia obejmują takie zagadnienia jak: znaczenie grzybów w ekologii: saprobionty, patogeny roślin, zwierząt i człowieka oraz symbionty ze szczególnym uwzględnieniem grzybów zlichenizowanych czyli porostów, oraz ich wpływ na zdrowie i życie człowieka. Zapoznanie z wybranymi gatunkami roślin niebezpiecznych dla człowieka. Omówiona zostanie pozycja systematyczna i zasady podziału taksonomicznego grzybów, organizmów grzybopodobnych oraz roślin w celu umiejętności rozpoznawania wybranych gatunków szczególnie niebezpiecznych. Przedmiotem zajęć będzie także ekologia, anatomia, morfologia i rozmnażanie grzybopodobnych Protozoa, Chromista i grzybów Mycota (w tym grzybów zlichenizowanych) oraz wybranych przedstawicieli roślin.

Studenci zapoznają się m. in. z przedstawicielami: śluzorośli (Myxomycota) Poznają grzyby pasożytnicze należące do Oomycota Phytophtora infestans , Peronospora parasitica oraz z lęgniowymi. Następnie - Zygomycotina – sprzężniowe (cykl rozwojowy Rhizopus sp.; przygotowanie preparatu Rhizopus sp., rozpoznanie sporangioforu, spor, stolonu, ryzoidów.

- Ascomycotina – Penicilium oraz Aspergilus – wykonanie preparatu z widocznymi konidioforami i łańcuszkami konidiów; pasożyty roślin należące do mączniaków – przegląd preparatów kleistotrecjów różnych przedstawicieli.

Szczególnie - Claviceps purpurea, wpływ substancji zawartych w sporyszu na zdrowie człowieka – cykl rozwojowy, pojęcie stromy, perytecjum, sporysz, preparaty do obejrzenia.

Kolejna grupa to Basidiomycotina – podstawczaki; preparat grzybni podstawczaka ze sprzążkami cykl rozwojowy podstawczaka; przekroje przez różne typy hymenoforów, bazidium, bazidiospory, sterigmy, itd. – preparaty do samodzielnego wykonania; pasożytnicze podstawczaki (głównie pasożyty traw o dużym znaczeniu gospodarczym m. in. Puccinia graminis.

W zakres zajęć wejdzie również przegląd grzybów trujących i niebezpiecznych, rozpoznawanie cech morfologicznych i anatomicznych oraz objawów zatruć poszczególnymi gatunkami grzybów.- Fungi lichenisati (workowce zlichenizowane) formy morfologiczne porostów i różne podłoża ich występowania – przegląd gatunków zawierających toksyny oraz właściwości alergizujące.

Przegląd i ekologia wybranych gatunków roślin stanowiących zagrożenie dla człowieka wśród roślin ozdobnych, leczniczych, uprawnych w tym przyprawowych.

Literatura podstawowa:

- Gerhardt E., 2006. Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa, 693 ss.

- Gumińska B., Wojewoda W., 1988. Grzyby i ich oznaczanie. PWRiL, 505 ss.

- Lipnicki L., Wójciak H., 1995. Porosty. Klucz - atlas. WSiP, Warszawa

- Mowszowicz, J. 1952. Rośliny trujące lub szkodliwe dla człowieka z uwzględnieniem ich właściwości leczniczych. Warszawa, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.

- Müller E., Loefler W. 1972. Zarys mikologii dla przyrodników i lekarzy, tł. A. Skiergiełło,. S.Zan. PWRiL, Warszawa.

- Szweykowska A, Szweykowski J., 1986. Botanika. PWN Warszawa

Literatura uzupełniająca:

- Kochman J., 1981. Zarys mikologii dla fitopatologów. SGGW Warszawa.

- Marcinkowska J., 2003. Oznaczanie rodzajów grzybów ważnych w patologii roślin. SGGW Warszawa

- Podbielkowski Z., Rejmont-Grochowska I., Skirgiełło A. ,1979. Rośliny zarodnikowe. PWN Warszawa.

- Stewart A., 2011. Zbrodnie roślin: chwast, który zabił matkę Abrahama Lincolna, i inne botaniczne okropieństwa Wydawnictwo WAB, Warszawa.

- Studzińska E., Witkowska-Banaszak E., Bylka W. 2008. Związki biologicznie aktywne porostów. Herba Polonica 54(1): 79-88.

Kolokwium – K_W01,K_W03, K_W09, K_U04, K_U02

Aktywność – K_K02

Zaliczenie na ocenę na podstawie kolokwiów z zakresu poszczególnych bloków tematycznych zajęć laboratoryjnych.

W zakresie wiedzy i umiejętności: zaliczenie poszczególnych bloków tematycznych zajęć i końcowego kolokwium: na ocenę dostateczną student musi poprawnie zrealizować 60-70% zadań, na ocenę dostateczny plus - 71-80%, na ocenę dobry - 81-87%, na ocenę dobry plus - 88-94%, na ocenę bardzo dobry - powyżej 94%.

W zakresie kompetencji społecznych: oceniana jest aktywność studenta na zajęciach i jego zaangażowanie oraz praca zespołowa. Ocena w skali 2-5.

Ocena ostateczna z ćwiczeń laboratoryjnych: ocena z kolokwium dot. roślin (30%); ocena z kolokwium dot. grzybów (60%) średnia z ocen z aktywności na zajęciach (10%)

nie dotyczy