Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu - Centralny punkt logowania
Strona główna

Geopolityka Europy Środkowej

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2751-OG-GES
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (0312) Politologia i wiedza o społeczeństwie Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Geopolityka Europy Środkowej
Jednostka: Wydział Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie
Grupy:
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Wymagania wstępne:

znajomość geografii i historii na poziomie szkoły średniej

Rodzaj przedmiotu:

przedmiot fakultatywny

Całkowity nakład pracy studenta:

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli ( godz.):

- udział w wykładach - 30

- konsultacje z nauczycielem akademickim - 5


Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( godz.):

- przygotowanie do wykładu - 5

- czytanie literatury - 15


Łącznie: 55 godz. (2 ECTS)


Efekty uczenia się - wiedza:

student wie, na jakiej podstawie i w oparciu o jakie kryteria dokonuje się definicji przestrzeni środkowoeuropejskiej;

student zna podstawowe przemiany na mapie politycznej Europy Srodkowej od XVIII wieku do chwili obecnej;

student wie, jakie są cechy szczególne łączące narody i kraje Europy Srodkowej;

student poznaje podstawowe wyznaczniki pozycji Polski w środkowoeuropejskiej wspólnocie narodów


Efekty uczenia się - umiejętności:

student potrafi dostrzec zależności występujące między poszczególnymi czynnikami determinującymi ewolucję historyczną określonych obszarów geopolitycznych i kulturowych;

student potrafi analizować znaczenie czynnika historycznego w formowaniu się tożsamości poszczególnych państw i narodów środkowoeuropejskich;

student rozumie zjawisko interakcji występujące między czynnikami presji zewnętrznej oraz oporu żywiołu rodzimego w kształtowaniu się tożsamości narodowej oraz politycznej;

student kształtuje umiejętności poszukiwania głębokich przyczyn podstawowych podziałów politycznych występujących na obszarze Srodkowej Europy


Efekty uczenia się - kompetencje społeczne:

student rozumie potrzebę rzetelnego zapoznania się z podstawowymi tekstami o charakterze źródłowym z zakresu studiowanego przedmiotu;

student dostrzega korzyści wynikające z nieskrępowanej, bezstronnej i rzeczowej dyskusji nad najbardziej nawet drażliwymi zagadnieniami z zakresu współczesnych stosunków międzynarodowych;

student nabywa zrozumienia dla konieczności wyzbycia się uprzedzeń i fobii wobec obiektów społecznej niechęci oraz zwalczania stereotypów narodowych i społecznych


Metody dydaktyczne:

Metoda dydaktyczna podająca:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)

- wykład problemowy z elementami wykładu konwersatoryjnego


Metody dydaktyczne podające:

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład konwersatoryjny
- wykład problemowy

Skrócony opis:

Pojęcia: Europa Srodkowa, Europy Srodkowo-Wschodnia, Europa Wschodnia, Mitteleuropa.

Cechy charakterystyczne przestrzeni środkowoeuropejskiej; aspekty geopolityczne.

Europa Srodkowa w szerokim i wąskim rozumieniu,

Cechy charakterystyczne środkowoeuropejskiej wspólnoty krajów, państw i narodów

1. dominacja średnich i małych narodów

2. dominacja ludów/narodów słowiańskich

3. zróżnicowanie i przemieszanie narodowe

4. głębokość, złożoność i zasięg podziałów wyznaniowych

5. obecność społeczności narodowych/etniczno-językowych przybyłych na obszar środkowoeuropejski z zewnątrz

6. polityczna słabość środkowoeuropejskich struktur państwowych

7. stała obecność czynnika presji i dominacji zewnętrznej

8. peryferyjny charakter regionu w stosunku do Zachodu europejskiego

9. wspólnota historycznego losu; elementy wspólne pamięci historycznej

Europa Srodkowa i kraje wyszehradzkie w obliczu nowych wyzwań i zagrożeń na progu XXI wieku.

Pełny opis:

Pojęcia: Europa Srodkowa, Europy Srodkowo-Wschodnia, Europa Wschodnia, Mitteleuropa.

• rozróżnienia terminologiczne w innych językach

• podziały Europy na obszary cywilizacyjne i regiony geopolityczne

• ewolucja rozumienia przestrzeni środkowoeuropejskiej i środkowowschodnioeuropejskiej na przestrzeni wieków

Cechy charakterystyczne przestrzeni środkowoeuropejskiej

• aspekty geograficzne (masywy lądowe, morza, ukształtowanie powierzchni, czynnik klimatyczny)

• aspekty geopolityczne

• ludy i narody obszaru Europy Srodkowej

o narody słowiańskie

o narody niesłowiańskie

o przesunięcia granic etnicznych i narodowych

o cechy szczególne procesów narodowotwórczych

 tzw. narody historyczne

Europa Srodkowa w szerokim i wąskim rozumieniu rozumieniu geopolitycznym

• geneza i istota rozróżnienie na Europę Środkową w szerszym i węższym rozumieniu

• miejsce i rola tzw. krajów wyszehradzkich w jej obrębie

• rozwój terytorialny i ewolucja polityczna tzw. państw/narodów wyszehradzkich, w tym zwłaszcza:

o Polski, Czech, Węgier

Cechy charakterystyczne środkowoeuropejskiej wspólnoty krajów, państw i narodów

• dominacja średnich i małych narodów

o w porównaniu do Europy Zachodniej i Wschodniej

• dominacja ludów/narodów słowiańskich

o rola narodów niesłowiańskich

o stosunki między narodami słowiańskimi i niesłowiańskimi

• zróżnicowanie i przemieszanie narodowe

o najważniejsze obszary wielonarodowe, ze szczególnym uwzględnieniem

 byłych tzw. kresów wschodnich Rzeczypospolitej

 obszarów b. Królestwa Węgierskiego

 obszaru pojugosłowiańskiego/Bałkanów Zachodnich

o w przeszłości (do 1945 r.)

 po 1945 r., zwłaszcza po 1989 r.

o stosunek do mniejszości narodowych w przeszłości jako czynnik współokreślający ich obecne położenie

o próby rozwiązania problemu mniejszości i zróżnicowania etniczno-językowego i narodowego w przeszłości

• głębokość, złożoność i zasięg podziałów wyznaniowych

o geneza i kształtowanie się podziałów wyznaniowych

o szczególne cechy religijności oraz miejsca i roli religii w krajach środkowoeuropejskich

• obecność społeczności narodowych/etniczno-językowych przybyłych na obszar środkowoeuropejski z zewnątrz

o Niemcy

 kolonizacja niemiecka na Wschodzie i jej następstwa

o ludność żydowska

 geneza obecności żydowskiej w Europie środkowej i jej wewnętrzne zróżnicowanie

 powolna emancypacja ludności żydowskiej i jej uwarunkowania

o Ormianie, Grecy

o Włosi

o pozostali

• polityczna słabość środkowoeuropejskich struktur państwowych

o słabość tradycji państwowej lub jej brak

o brak ciągłości państwowej w przypadku narodów posiadających w przeszłości własne państwa

 przyczyny braku ciągłości państwowej

o słabość tradycji demokratycznej

• stała obecność czynnika presji i dominacji zewnętrznej

o dominacja mocarstw “zewnętrznych” i jej następstwa

 Imperium Osmańskie, Austria/Austro-Węgry, Niemcy, Rosja/ZSRR

 znaczenie impulsu zewnętrznego na kształt transformacji społeczno-gospodarczej i politycznej państw regionu po 1989 r.

• peryferyjny charakter regionu w stosunku do Zachodu europejskiego

o kwestia jego zacofania/zapóźnienia społeczno-gospodarczego

o zacofanie gospodarki rolnej, słabość przemysłu i miast

o ograniczony zasięg procesów modernizacji gospodarczo-społecznej

• wspólnota historycznego losu; elementy wspólne pamięci historycznej

o I wojna światowa i jej rozstrzygnięcia

o doświadczenia okresu międzywojennego

o II wojna światowa i jej rozstrzygnięcia

o doświadczenie okresu komunistycznego

o załamanie się systemu dwublokowego i reżimów komunistycznych

Europa Srodkowa i kraje wyszehradzkie w obliczu nowych wyzwań i zagrożeń na progu XXI wieku.

Literatura:

Barbier Bernard, Mitteleuropa. Definicja geograficzna, „Przegląd Geograficzny”, luty-marzec 1992.

Baron Roman, Europa Środkowo–Wschodnia. Próba syntetycznego spojrzenia, „Międzynarodowy Przegląd Polityczny”, nr 15, 2006.

Bibó István, Nędza małych państw wschodnioeuropejskich, Alkano, [Podkowa Leśna] 2010.

Bobrownicka Maria, Pogranicza w centrum Europy. Slavica, Universitas, Kraków 2003.

Brzechczyn Krzysztof, Odrębność historyczna Europy Srodkowej, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań 1998, ss. 272.

Chodubski Andrzej, O specyfice kulturowej Europy Srodkowo-Wschodniej, [w:] Europa Srodkowo-Wschodnia wobec współczesnych wyzwań integracyjnych, [red.] Stępień-Kuczyńska A., Wyd. UŁ, Łódź 2003, s. 178-192.

Chodubski Andrzej, Swoistość kulturowa Europy Srodkowo-Wschodniej wobec megatrendów globalizacji świata, „Athenaeum”, 9, s. 140-150 [wersja ang.: The Cultural Peculiarity of Middle-East Europe and the Megatrends of Globalisation, s. 151-161]

Cywiński Bohdan, Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej, Trio/Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2013, ss. 678.

Czarnocki A., Europa Środkowa. Europa Środkowo-Wschodnia. Geopolityczne a historyczno-kulturowe rozumienie pojęć, „Annales UMCS”, 1994, sectio K, vol. 1, 2, s. 23-35.

Czarnocki A., Pojęcie „Europa Srodkowo-Wschodnia”, [w:] Historia. Polityka. Stosunki międzynarodowe. Księga jubileuszowa na 65-leci prof. Józefa Kukułki, Warszawa 1994.

Čarnogurský Jan, Geopolityka Europy Srodkowej, „Międzynarodowy Przegląd Polityczny”, nr 15, 2006.

Delanty George, Odkrywanie Europy. Idea, tożsamość, rzeczywistość, Warszawa-Kraków 1999.

East Central Europe i European History. Themes and Debates, [red.] Kłoczowski Jerzy, Łaszkiewicz Hubert, IESW, ss. 500.

Eberhardt Piotr, Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Srodkowo-Wschodniej w XX wieku, PWN, Warszawa 1996, ss. 427.

Gaworowska-Puchala Izabela, Mitteleuropa. Rdzeń Starego Kontynentu, wyd. 2: Adam Marszałek, Toruń 1997

Halecki Oskar, Borderlands of Western Civilisation: a History of East Central Europe, New York 1952

Halecki Oskar, Historia Europy - jej granice i podziały, Inst. Europy Srodkowo-Wschodniej, Lublin 1994, ss. 227. [oryg. The Limits and Divisions of European History, Sheed & Ward, London and New York 1950; wyd. niem. Europa. Grenzen und Gliederung seiner Geschichte, dwa wyd.: Darmstadt 1957 i 1964]

Hroch Miroslav, Małe narody Europy, Ossolineum, Wrocław ..., 2003, ss. 168.

Kola Adam F., Europa w dyskursie polskim, czeskim i chorwackim. Rekonfiguracje krytyczne, Wyd. UMK, Toruń 2011, ss. 427.

Koźmiński Maciej, Szkice do wykładu o granicach Europy i granicach europejskich, [w:] Cywilizacja europejska. Wykłady i eseje, [red.] Koźmiński Maciej, Scholar/Coll. Civitas Press, Warszawa 2004, ss. 467; s. 415-447.

Leszek Kuk, Polska w Europie Srodkowo-Wschodniej: czynniki tożsamości, zbliżenia, dysharmonii [w:] Tożsamość, odmienność, tolerancja a kultura pokoju, [red.] J. Kłoczowski, S. Łukasiewicz, Lublin 1998, s. 242-261.Piskozub Andrzej, Subkontynentalny podział Europy i jego konsekwencje, Szczecin 1994

Podraza Antoni, Europa Środkowa jako region historyczny, [w:] Europa środkowo-wschodnia od X do XVIII wieku – jedność czy różnorodność?, [red.] Baczkowski K., Smołucha J., Societas Vistulana, Kraków 2005.

Pomian Krzysztof, Europa i jej narody, PIW, Warszawa 1992; wyd. poszerz.: słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004, ss. 260.

Problematyka geopolityczna ziem polskich, [red.] Eberhardt Piotr, IGiPZ PAN, Warszawa 2008, ss. 338. (rec.: Rykiel Zbigniew, „Studia Polityczne”, nr 25, 2010, s. 221-227)

Rościszewski Marcin, Europa Środkowa i jej specyfika przestrzenna, „Przegląd Geograficzny”, 1991, T. 64, z. 1-2,

Sosnowska Anna, Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią 1947-1994, Trio, Warszawa 2004, ss. 386.

Szarota P., W poszukiwaniu środkowoeuropejskiej tożsamości, „Kultura i Społeczeństwo”, 2000, nr 1,

Szűcs Jeno, Trzy Europy, Inst. Europy Srodkowo-Wschodniej, Lublin 1995, ss. 133. [tłum. franc.: Les Trois Europes, Harmattan, Paris 1985]

Tomaszewski Jerzy, Europa Środkowa i Południowo-Wschodnia: cechy charakterystyczne i granice regionu, „Ekonomia”, 1976, z. 36

Waldenberg Marek, Kwestie narodowe w Europie Srodkowo-Wschodniej. Dzieje. Idee, PWN, Warszawa 1992, ss. 419.

Wandycz Piotr, Cena wolności. Historia Europy środkowo-wschodniej od średniowiecza do współczesności, Znak, Kraków 1995, ss. 497. [oryg.: The Price of Freedom. A history of East Central Europe from the Middle Ages to the Present, wyd. I, Routledge, London and New York 1992]

Wolff-Powęska Anna, Mitteleuropa – ziemia obiecana?, „Przegląd Zachodni”, 1988, nr 4,

Zenderowski R., Europa Środkowa: wspólnota czy zbiorowość?, Ossolineum, Wrocław 2004.

Metody i kryteria oceniania:

zaliczenie bez oceny na podstawie obecności na zajęciach w przypadku, gdy liczba nieobecności nie przekracza 2 (dwóch) bez usprawiedliwienia lub 3 (trzech) w przypadku usprawiedliwienia co najmniej 1 (jednej) z nich,

w przypadku nieobecności na więcej niż 3 (trzech) wykładach, ale nie więcej niż 6 (sześciu) zaliczenie wykładu po uzyskaniu zaliczenia pracy pisemnej typu esej (ok. 10 stron) na temat uzgodniony z prowadzącym (omówienie/streszczenie wybranej pracy drukowanej),

w przypadku nieobecności na 7 (siedmiu) lub więcej wykładach nieodwołalne niezaliczenie zajęć

Praktyki zawodowe:

nie ma

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
ul. Jurija Gagarina 11, 87-100 Toruń tel: +48 56 611-40-10 https://usosweb.umk.pl/ kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)