Geopolityka Europy Środkowej
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 2751-OG-GES |
Kod Erasmus / ISCED: |
(brak danych)
/
(0312) Politologia i wiedza o społeczeństwie
|
Nazwa przedmiotu: | Geopolityka Europy Środkowej |
Jednostka: | Wydział Nauk o Polityce i Bezpieczeństwie |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Wymagania wstępne: | znajomość geografii i historii na poziomie szkoły średniej |
Rodzaj przedmiotu: | przedmiot fakultatywny |
Całkowity nakład pracy studenta: | Godziny realizowane z udziałem nauczycieli ( godz.): - udział w wykładach - 30 - konsultacje z nauczycielem akademickim - 5 Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta ( godz.): - przygotowanie do wykładu - 5 - czytanie literatury - 15 Łącznie: 55 godz. (2 ECTS) |
Efekty uczenia się - wiedza: | student wie, na jakiej podstawie i w oparciu o jakie kryteria dokonuje się definicji przestrzeni środkowoeuropejskiej; student zna podstawowe przemiany na mapie politycznej Europy Srodkowej od XVIII wieku do chwili obecnej; student wie, jakie są cechy szczególne łączące narody i kraje Europy Srodkowej; student poznaje podstawowe wyznaczniki pozycji Polski w środkowoeuropejskiej wspólnocie narodów |
Efekty uczenia się - umiejętności: | student potrafi dostrzec zależności występujące między poszczególnymi czynnikami determinującymi ewolucję historyczną określonych obszarów geopolitycznych i kulturowych; student potrafi analizować znaczenie czynnika historycznego w formowaniu się tożsamości poszczególnych państw i narodów środkowoeuropejskich; student rozumie zjawisko interakcji występujące między czynnikami presji zewnętrznej oraz oporu żywiołu rodzimego w kształtowaniu się tożsamości narodowej oraz politycznej; student kształtuje umiejętności poszukiwania głębokich przyczyn podstawowych podziałów politycznych występujących na obszarze Srodkowej Europy |
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne: | student rozumie potrzebę rzetelnego zapoznania się z podstawowymi tekstami o charakterze źródłowym z zakresu studiowanego przedmiotu; student dostrzega korzyści wynikające z nieskrępowanej, bezstronnej i rzeczowej dyskusji nad najbardziej nawet drażliwymi zagadnieniami z zakresu współczesnych stosunków międzynarodowych; student nabywa zrozumienia dla konieczności wyzbycia się uprzedzeń i fobii wobec obiektów społecznej niechęci oraz zwalczania stereotypów narodowych i społecznych |
Metody dydaktyczne: | Metoda dydaktyczna podająca: - wykład informacyjny (konwencjonalny) - wykład problemowy z elementami wykładu konwersatoryjnego |
Metody dydaktyczne podające: | - wykład informacyjny (konwencjonalny) |
Skrócony opis: |
Pojęcia: Europa Srodkowa, Europy Srodkowo-Wschodnia, Europa Wschodnia, Mitteleuropa. Cechy charakterystyczne przestrzeni środkowoeuropejskiej; aspekty geopolityczne. Europa Srodkowa w szerokim i wąskim rozumieniu, Cechy charakterystyczne środkowoeuropejskiej wspólnoty krajów, państw i narodów 1. dominacja średnich i małych narodów 2. dominacja ludów/narodów słowiańskich 3. zróżnicowanie i przemieszanie narodowe 4. głębokość, złożoność i zasięg podziałów wyznaniowych 5. obecność społeczności narodowych/etniczno-językowych przybyłych na obszar środkowoeuropejski z zewnątrz 6. polityczna słabość środkowoeuropejskich struktur państwowych 7. stała obecność czynnika presji i dominacji zewnętrznej 8. peryferyjny charakter regionu w stosunku do Zachodu europejskiego 9. wspólnota historycznego losu; elementy wspólne pamięci historycznej Europa Srodkowa i kraje wyszehradzkie w obliczu nowych wyzwań i zagrożeń na progu XXI wieku. |
Pełny opis: |
Pojęcia: Europa Srodkowa, Europy Srodkowo-Wschodnia, Europa Wschodnia, Mitteleuropa. • rozróżnienia terminologiczne w innych językach • podziały Europy na obszary cywilizacyjne i regiony geopolityczne • ewolucja rozumienia przestrzeni środkowoeuropejskiej i środkowowschodnioeuropejskiej na przestrzeni wieków Cechy charakterystyczne przestrzeni środkowoeuropejskiej • aspekty geograficzne (masywy lądowe, morza, ukształtowanie powierzchni, czynnik klimatyczny) • aspekty geopolityczne • ludy i narody obszaru Europy Srodkowej o narody słowiańskie o narody niesłowiańskie o przesunięcia granic etnicznych i narodowych o cechy szczególne procesów narodowotwórczych tzw. narody historyczne Europa Srodkowa w szerokim i wąskim rozumieniu rozumieniu geopolitycznym • geneza i istota rozróżnienie na Europę Środkową w szerszym i węższym rozumieniu • miejsce i rola tzw. krajów wyszehradzkich w jej obrębie • rozwój terytorialny i ewolucja polityczna tzw. państw/narodów wyszehradzkich, w tym zwłaszcza: o Polski, Czech, Węgier Cechy charakterystyczne środkowoeuropejskiej wspólnoty krajów, państw i narodów • dominacja średnich i małych narodów o w porównaniu do Europy Zachodniej i Wschodniej • dominacja ludów/narodów słowiańskich o rola narodów niesłowiańskich o stosunki między narodami słowiańskimi i niesłowiańskimi • zróżnicowanie i przemieszanie narodowe o najważniejsze obszary wielonarodowe, ze szczególnym uwzględnieniem byłych tzw. kresów wschodnich Rzeczypospolitej obszarów b. Królestwa Węgierskiego obszaru pojugosłowiańskiego/Bałkanów Zachodnich o w przeszłości (do 1945 r.) po 1945 r., zwłaszcza po 1989 r. o stosunek do mniejszości narodowych w przeszłości jako czynnik współokreślający ich obecne położenie o próby rozwiązania problemu mniejszości i zróżnicowania etniczno-językowego i narodowego w przeszłości • głębokość, złożoność i zasięg podziałów wyznaniowych o geneza i kształtowanie się podziałów wyznaniowych o szczególne cechy religijności oraz miejsca i roli religii w krajach środkowoeuropejskich • obecność społeczności narodowych/etniczno-językowych przybyłych na obszar środkowoeuropejski z zewnątrz o Niemcy kolonizacja niemiecka na Wschodzie i jej następstwa o ludność żydowska geneza obecności żydowskiej w Europie środkowej i jej wewnętrzne zróżnicowanie powolna emancypacja ludności żydowskiej i jej uwarunkowania o Ormianie, Grecy o Włosi o pozostali • polityczna słabość środkowoeuropejskich struktur państwowych o słabość tradycji państwowej lub jej brak o brak ciągłości państwowej w przypadku narodów posiadających w przeszłości własne państwa przyczyny braku ciągłości państwowej o słabość tradycji demokratycznej • stała obecność czynnika presji i dominacji zewnętrznej o dominacja mocarstw “zewnętrznych” i jej następstwa Imperium Osmańskie, Austria/Austro-Węgry, Niemcy, Rosja/ZSRR znaczenie impulsu zewnętrznego na kształt transformacji społeczno-gospodarczej i politycznej państw regionu po 1989 r. • peryferyjny charakter regionu w stosunku do Zachodu europejskiego o kwestia jego zacofania/zapóźnienia społeczno-gospodarczego o zacofanie gospodarki rolnej, słabość przemysłu i miast o ograniczony zasięg procesów modernizacji gospodarczo-społecznej • wspólnota historycznego losu; elementy wspólne pamięci historycznej o I wojna światowa i jej rozstrzygnięcia o doświadczenia okresu międzywojennego o II wojna światowa i jej rozstrzygnięcia o doświadczenie okresu komunistycznego o załamanie się systemu dwublokowego i reżimów komunistycznych Europa Srodkowa i kraje wyszehradzkie w obliczu nowych wyzwań i zagrożeń na progu XXI wieku. |
Literatura: |
Barbier Bernard, Mitteleuropa. Definicja geograficzna, „Przegląd Geograficzny”, luty-marzec 1992. Baron Roman, Europa Środkowo–Wschodnia. Próba syntetycznego spojrzenia, „Międzynarodowy Przegląd Polityczny”, nr 15, 2006. Bibó István, Nędza małych państw wschodnioeuropejskich, Alkano, [Podkowa Leśna] 2010. Bobrownicka Maria, Pogranicza w centrum Europy. Slavica, Universitas, Kraków 2003. Brzechczyn Krzysztof, Odrębność historyczna Europy Srodkowej, Wyd. Fundacji Humaniora, Poznań 1998, ss. 272. Chodubski Andrzej, O specyfice kulturowej Europy Srodkowo-Wschodniej, [w:] Europa Srodkowo-Wschodnia wobec współczesnych wyzwań integracyjnych, [red.] Stępień-Kuczyńska A., Wyd. UŁ, Łódź 2003, s. 178-192. Chodubski Andrzej, Swoistość kulturowa Europy Srodkowo-Wschodniej wobec megatrendów globalizacji świata, „Athenaeum”, 9, s. 140-150 [wersja ang.: The Cultural Peculiarity of Middle-East Europe and the Megatrends of Globalisation, s. 151-161] Cywiński Bohdan, Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej, Trio/Centrum Europejskie Natolin, Warszawa 2013, ss. 678. Czarnocki A., Europa Środkowa. Europa Środkowo-Wschodnia. Geopolityczne a historyczno-kulturowe rozumienie pojęć, „Annales UMCS”, 1994, sectio K, vol. 1, 2, s. 23-35. Czarnocki A., Pojęcie „Europa Srodkowo-Wschodnia”, [w:] Historia. Polityka. Stosunki międzynarodowe. Księga jubileuszowa na 65-leci prof. Józefa Kukułki, Warszawa 1994. Čarnogurský Jan, Geopolityka Europy Srodkowej, „Międzynarodowy Przegląd Polityczny”, nr 15, 2006. Delanty George, Odkrywanie Europy. Idea, tożsamość, rzeczywistość, Warszawa-Kraków 1999. East Central Europe i European History. Themes and Debates, [red.] Kłoczowski Jerzy, Łaszkiewicz Hubert, IESW, ss. 500. Eberhardt Piotr, Między Rosją a Niemcami. Przemiany narodowościowe w Europie Srodkowo-Wschodniej w XX wieku, PWN, Warszawa 1996, ss. 427. Gaworowska-Puchala Izabela, Mitteleuropa. Rdzeń Starego Kontynentu, wyd. 2: Adam Marszałek, Toruń 1997 Halecki Oskar, Borderlands of Western Civilisation: a History of East Central Europe, New York 1952 Halecki Oskar, Historia Europy - jej granice i podziały, Inst. Europy Srodkowo-Wschodniej, Lublin 1994, ss. 227. [oryg. The Limits and Divisions of European History, Sheed & Ward, London and New York 1950; wyd. niem. Europa. Grenzen und Gliederung seiner Geschichte, dwa wyd.: Darmstadt 1957 i 1964] Hroch Miroslav, Małe narody Europy, Ossolineum, Wrocław ..., 2003, ss. 168. Kola Adam F., Europa w dyskursie polskim, czeskim i chorwackim. Rekonfiguracje krytyczne, Wyd. UMK, Toruń 2011, ss. 427. Koźmiński Maciej, Szkice do wykładu o granicach Europy i granicach europejskich, [w:] Cywilizacja europejska. Wykłady i eseje, [red.] Koźmiński Maciej, Scholar/Coll. Civitas Press, Warszawa 2004, ss. 467; s. 415-447. Leszek Kuk, Polska w Europie Srodkowo-Wschodniej: czynniki tożsamości, zbliżenia, dysharmonii [w:] Tożsamość, odmienność, tolerancja a kultura pokoju, [red.] J. Kłoczowski, S. Łukasiewicz, Lublin 1998, s. 242-261.Piskozub Andrzej, Subkontynentalny podział Europy i jego konsekwencje, Szczecin 1994 Podraza Antoni, Europa Środkowa jako region historyczny, [w:] Europa środkowo-wschodnia od X do XVIII wieku – jedność czy różnorodność?, [red.] Baczkowski K., Smołucha J., Societas Vistulana, Kraków 2005. Pomian Krzysztof, Europa i jej narody, PIW, Warszawa 1992; wyd. poszerz.: słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2004, ss. 260. Problematyka geopolityczna ziem polskich, [red.] Eberhardt Piotr, IGiPZ PAN, Warszawa 2008, ss. 338. (rec.: Rykiel Zbigniew, „Studia Polityczne”, nr 25, 2010, s. 221-227) Rościszewski Marcin, Europa Środkowa i jej specyfika przestrzenna, „Przegląd Geograficzny”, 1991, T. 64, z. 1-2, Sosnowska Anna, Zrozumieć zacofanie. Spory historyków o Europę Wschodnią 1947-1994, Trio, Warszawa 2004, ss. 386. Szarota P., W poszukiwaniu środkowoeuropejskiej tożsamości, „Kultura i Społeczeństwo”, 2000, nr 1, Szűcs Jeno, Trzy Europy, Inst. Europy Srodkowo-Wschodniej, Lublin 1995, ss. 133. [tłum. franc.: Les Trois Europes, Harmattan, Paris 1985] Tomaszewski Jerzy, Europa Środkowa i Południowo-Wschodnia: cechy charakterystyczne i granice regionu, „Ekonomia”, 1976, z. 36 Waldenberg Marek, Kwestie narodowe w Europie Srodkowo-Wschodniej. Dzieje. Idee, PWN, Warszawa 1992, ss. 419. Wandycz Piotr, Cena wolności. Historia Europy środkowo-wschodniej od średniowiecza do współczesności, Znak, Kraków 1995, ss. 497. [oryg.: The Price of Freedom. A history of East Central Europe from the Middle Ages to the Present, wyd. I, Routledge, London and New York 1992] Wolff-Powęska Anna, Mitteleuropa – ziemia obiecana?, „Przegląd Zachodni”, 1988, nr 4, Zenderowski R., Europa Środkowa: wspólnota czy zbiorowość?, Ossolineum, Wrocław 2004. |
Metody i kryteria oceniania: |
zaliczenie bez oceny na podstawie obecności na zajęciach w przypadku, gdy liczba nieobecności nie przekracza 2 (dwóch) bez usprawiedliwienia lub 3 (trzech) w przypadku usprawiedliwienia co najmniej 1 (jednej) z nich, w przypadku nieobecności na więcej niż 3 (trzech) wykładach, ale nie więcej niż 6 (sześciu) zaliczenie wykładu po uzyskaniu zaliczenia pracy pisemnej typu esej (ok. 10 stron) na temat uzgodniony z prowadzącym (omówienie/streszczenie wybranej pracy drukowanej), w przypadku nieobecności na 7 (siedmiu) lub więcej wykładach nieodwołalne niezaliczenie zajęć |
Praktyki zawodowe: |
nie ma |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.