Ekstremalne zdarzenia i katastrofy przyrodnicze

Podstawowa wiedza z zakresu nauk geograficznych, geologii i ochrony środowiska, w kontekście funkcjonowania różnych sfer kuli ziemskiej.

przedmiot fakultatywny

Godziny realizowane z udziałem nauczycieli (30 godz.):

- udział w wykładach - 30 godz.

Czas poświęcony na pracę indywidualną studenta (10 godz.):

- studiowanie literatury - 10 godz.

- przygotowanie do kolokwiów - 8 godz.

- konsultacje i praca z nauczycielem akademickim - 2 godz.

Łącznie: 60 godz. ( 2 ECTS)

Rozpoznaje ekstremalne zdarzenia przyrodnicze - P1A_W01

Zna mechanizmy i uwarunkowania powstawania ekstremalnych zdarzeń przyrodniczych - P1A_W02

Rozumie związki między osiągnięciami nauk przyrodniczych a możliwościami ich wykorzystania w życiu społeczno-gospodarczym - P1A_W08

Rozumie związki między niekontrolowaną działalnością człowieka a powstawaniem ekstremalnych zdarzeń i katastrof przyrodniczych - P1A_W08

Zna zasady postępowania w czasie wystąpienia zagrożenia życia i zdrowia w czasie ekstremalnych zdarzeń przyrodniczych - P1A_W09

Wykorzystuje dostępne źródła informacji w zrozumieniu przyczyn powstawania ekstremalnych zjawisk przyrodniczych - P1A_U02, P1A_U03

Wykazuje umiejętność poprawnego wnioskowania na temat przestrzennego rozmieszczenia ekstremalnych zdarzeń przyrodniczych na podstawie danych pochodzących z różnych źródeł - P1A_U02, P1A_U07 .

Rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie - P1A_K01, P1A_K07

Umie postępować w stanach zagrożenia - P1A_K06

- wykład informacyjny

- wykład problemowy

Wykłady są ilustrowane zdjęciami, mapami, schematami i wykresami oraz animacjami i filmami prezentującymi genezę, przebieg oraz skutki ekstremalnych zdarzeń przyrodniczych.

- pokaz

- pogadanka
- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

- klasyczna metoda problemowa

Poznanie mechanizmów formowania się ekstremalnych zdarzeń przyrodniczych obszarów oraz częstości ich występowania. Straty spowodowane wystąpieniem ekstremalnych zdarzeń i katastrof przyrodniczych. Zapobieganie, prognozowanie i ograniczanie skutków wystąpienia ekstremalnych zdarzeń i katastrof przyrodniczych.

Na wykładzie studenci poznają ineresujący świat ekstremalnych zdarzeń przyrodniczych, poznając definicje i podział tych zjawisk, w tym pojęcia zjawiska, zdarzenia i procesu ekstremalnego. Dowiedzą się, jak kategoryzować procesy (ciągłe, nieciągłe) oraz zdarzenia (normalne, nadzwyczajne, katastrofalne, kataklizmowe). Zrozumieją genezę i warunki występowania ekstremalnych zdarzeń przyrodniczych, analizując zarówno przyczyny naturalne (endogeniczne i egzogeniczne), jak i antropogeniczne. Poznają obszary najczęstszego występowania tych zjawisk oraz ich skutki dla środowiska przyrodniczego i człowieka. Przeanalizują największe katastrofy przyrodnicze w dziejach i ich konsekwencje dla ludzkości, a także zapoznają się z koncepcjami neokatastrofizmu i uniformitarianizmu w kształtowaniu krajobrazów Ziemi. Zjawiska ekstremalne zostaną przedstawione w kontekście „clustering”, co pozwoli zrozumieć ich grupowe występowanie. Studenci nauczą się metod badań, monitoringu oraz prognozowania i ograniczania skutków zdarzeń ekstremalnych (geozagrożeń). Dodatkowo, poznają działalność instytucji zarządzania kryzysowego w Polsce i na świecie. Wykład to nie tylko okazja do zdobycia wiedzy, ale także do zrozumienia i przygotowania się na wyzwania, jakie niesie ze sobą nasza dynamiczna planeta.

Szczegółowa tematyka wykładów:

1. Wstęp, definicje i podział ekstremalnych zdarzeń/katastrof przyrodniczych oraz metody ich badań.

2. Ekstremalna temperatura powietrza, fale upałów, fale mrozów, przymrozki.

3. Ekstremalne opady atmosferyczne, gradobicia.

4. Susze i pożary.

5. Huraganowe wiatry: huragany, wiatry lokalne, feny, bora i inne wiatry katabatyczne.

6. Cyklony tropikalne, burze, trąby powietrzne, trąby wodne.

7. Ekstremalne zjawiska pogodowe na świecie i w Polsce.

8. Wpływ ekstremalnych zjawisk pogodowych na historię ludzkości.

9. Zdarzenia i zjawiska ekstremalne w aspekcie czasowym i przestrzennym – wielkie wymierania.

10. Kolizje Ziemi z obiektami kosmicznymi. Kratery meteorytowe i impakty.

11. Powodzie lodowcowe. Zjawisko spływów jezior lodowcowych i wywołanych przez nie powodzi (jökulhlaup).

12. Erupcje wulkaniczne i superwulkany.

13. Ekstremalne procesy lodowcowe - lodowce szarżujące i szybkie strumienie lodowe.

14. Ruchy masowe.

15. Katastrofalne trzęsienia ziemi.

16. Tsunami.

17. Burze pyłowe.

Ahrens C.D., Samson P., 2011, Extreme weather & climate, Brookc/Cole Cengage Learning, USA, ss. 508.

Buckley B., Hopkins E.J., Whitaker R., 2007, Pogoda, Carta blanca, Warszawa, ss. 303.Bułat W., 1978, Zjawiska optyczne w przyrodzie, WSiP, Warszawa, ss. 144.

Cerveny R., 2008, Wielkie katastrofy i anomalie klimatyczne w dziejach, Bellona, ss. 285.

Lorenc H. (red.), 2005, Atlas Klimatu Polski, IMGW, Warszawa

Tamulewicz J., 1997, Pogoda i klimat Ziemi. Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. 5., Wydawnictwo Kurpisz , Poznań.

Cała M., 2009, Osuwiska w Polsce i na świecie. Geotechnika, 5-6, 2009: 68-74.

Castleden R., 2007, Największe katastrofy w dziejach świata. Bellona, Warszawa.

Czajka W., 2004, Struktura Podlesie - czy w Polsce znajduje się wielki krater uderzeniowy? Przegląd Geologiczny, 52: 229-232.

Evans J.A. red., 2005, Glacial landsystems. Arnold.

Hallam T., 2006, Ewolucja i zagłada. Wielkie wymierania i ich przyczyny. Prószyński i S-ka, Warszawa.

Jonina N., Kubiejew M., 2010, Wielkie katastrofy. Bellona, Warszawa.

Graniczny M., Mizerski W., 2007, Katastrofy przyrodnicze. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Mizerski W., Graniczny M., 2017, Geozagrożenia. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Macdougall D., 2008, Zamarznięta Ziemia. Historia dawnych i przyszłych epok lodowcowych. Prószyński i S-ka, Warszawa.

Rybicki S., Cała M. red., 2023, Metody badań, monitorowania i stabilizacji osuwisk. Wydawnictwa AGH, Kraków.

Russel A.J., 2005, The geomorphological & sedimentary imact of jökulhlaups Skeidrársandur. W: Rekonstrukcja procesów glacjalnych w wybranych strefach marginalnych lodowców Islandii – formy i osady, red. P. Molewski, Terenowe warsztaty geomorfologiczne, Islandia, 14-28 sierpnia 2005, Wydawnictwo Turpress, Toruń: 73-96.

Zebrowski E., 1998, Niespokojna planeta. Największe kataklizmy naturalne w historii ludzkości. Wydawnictwo Amber, Warszawa.

Metody - test jednokrotnego wyboru sprawdzający wiedzę na temat ekstremalnych zdarzeń i katastrof przyrodniczych (P1A_W01, P1A_W02, P1A_W08, P1A_W09, P1A_U02, P1A_U03, P1A_U07, P1A_K01, P1A_K06, P1A_K07)

Kryteria ocen:

ndst - =<50%

dst - 51-60%

dst plus - 61-70%

db - 71-80%

db plus - 81-90%

bdb - >91

nie dotyczy