Filozofia nauki [2402-F-S1-3-FN] Semestr letni 2021/22
Ćwiczenia, grupa nr 1

Bińczyk, Ewa. 2010. (Post)konstruktywizm na temat technonauki. „Zagadnienia Naukoznawstwa” 2: 231-251.

Bińczyk, Ewa. 2010a. Uwarunkowania sukcesu praktycznego nauki a problem reprezentacji. „Annales Universitatis Mariae Curie-Słodowska”, Vol. XXXV, z. 2: 15-29.

Bińczyk, Ewa. 2010b. Praktyka, laboratorium, czynniki pozaludzkie. Najnowsze modele technonauki oraz wybrane tezy Ludwika Flecka. „Przegląd Filozoficzny” 2: 9-26.

Bińczyk, Ewa. 2010c. Szkoła Edynburska – odczytanie po czterdziestu latach. Przesądzenia filozoficzne a metodologia badań nad nauką. „Studia Philosophica Wratislaviensia”, vol. V, 1: 27-47.

Bińczyk, Ewa. 2011. „Ucieleśnione” i „rozproszone” poznanie a obraz praktyk naukowych. W: Stanisław Butryn, Małgorzata Czarnocka, Włodzimierz Ługowski, Anna Michalska (red.). Nauka w filozofii. Oblicza obecności. Seria Archai. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, 119-137.

Bińczyk, Ewa. 2012. Technonauka w społeczeństwie ryzyka. Filozofia wobec niepożądanych następstw praktycznego sukcesu nauki. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Bińczyk, Ewa. 2012a. Praktyka laboratoryjna i warunki jej stabilności. Wokół stanowisk Pawła Zeidlera oraz Iana Hackinga. „Zagadnienia Naukoznawstwa” 3: 163-183.

Bińczyk, Ewa. 2013. Świadectwo i autorytet. W: Renata Ziemińska (red.). Przewodnik po epistemologii. Kraków: Wydawnictwo WAM, 311-339.

Bińczyk, Ewa, Aleksandra Derra (red.). 2014. Studia nad nauką oraz technologią. Wybór tekstów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Bińczyk, Ewa, Aleksandra Derra, Janusz Grygieńć (red.). 2015. Horyzonty konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Bińczyk, Ewa. 2017. Doktor Golem? Badania kontrowersji (w nurcie STS) wobec statusu nauk medycznych, wybranych jednostek chorobowych i zmieniającej się roli eksperta. „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 1 (46): 285-306.

Bińczyk, Ewa. 2018. Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bloor, David. 1993. Wittgenstein i Mannheim o socjologii matematyki. W: Barnes, Barry i David Bloor (wyb.). Mocny program socjologii wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, przeł. Ziemowit Jankiewicz, Józef Niżnik, Waleria Szydłowska, Michał Tempczyk, 38-64.

Buczyńska-Garewicz, Hanna. 1993. Koło Wiedeńskie. Toruń: Wydawnictwo Comer.

Chalmers, Alan. 1997. Czym jest to, co zwiemy nauką? Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg, przeł. Adam Chmielewski.

Chmielewska-Banaszak, Danuta. 2000. Wiedza milcząco przyjmowana. W: Sady, Wojciech. Fleck. O społecznej naturze poznania. Warszawa: Prószyński i S-ka, 122-126.

Chmielewski, Adam. 2003. Filozofia Poppera. Analiza krytyczna, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Collins, Harry M., Trevor Pinch. 1998. Golem, czyli co trzeba wiedzieć o nauce. Warszawa: Wydawnictwo CiS, przeł. Anna Tanalska-Dulęba.

Collins, Harry M. 2014. Luka w samym sercu medycyny: efekt placebo, przeł. Ewa Bińczyk. W: Studia nad nauką oraz technologią. Wybór tekstów, Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra (red.). Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 335-354.

Collins, Harry M. 2018. Czy wszyscy jesteśmy ekspertami? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, przeł. Ewa Bińczyk, Janusz Grygieńć.

Derra, Aleksandra. 2010. Czy racjonalność może być męska? O języku nauki z perspektywy feministycznej. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Vol. XXXV, z. 2: 169-194.

Derra, Aleksandra. 2010a. Kobiety jako czynnik przemilczany. Epistemologiczne uwikłanie medycznego zjawiska anoreksji. „Przegląd Filozoficzny” 2: 27-44.

Duhem, Pierre. 1991. Teoria fizyczna a doświadczenie. Problem experimentum crucis. W: Szlachcic, Krzysztof (wyb.). Pierre Duhema filozofia nauki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, przeł. Monika Sakowska, 103-111.

*Edmonds, David i John Eidinow. 2002. Pogrzebacz Wittgensteina. Opowieść o dziesięciominutowym sporze między dwoma wielkimi filozofami. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, przeł. Lech Niedzielski.

*Feyerabend, Paul. 1996. Zabijanie czasu. Kraków: Znak, przeł. Tomasz Biedroń.

Feyerabend, Paul. 1996a. Przeciw metodzie. Wrocław: Siedmioróg, przeł. Stefan Wiertlewski, red. naukowa Krystyna Zamiara.

Fleck, Ludwik. 1986. Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.

Fleck, Ludwik. 2006. Psychosocjologia poznania naukowego. Powstanie i rozwój faktu naukowego oraz inne pisma z filozofii poznania. Zdzisław Cackowski, Stefan Symotiuk (red.). Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Grabowski, Marian. 2000. Elementy filozofii nauki. Toruń: Wydawnictwo UMK, wyd. drugie.

Grobler, Adam. 2006. Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo Znak.

Hacking, Ian. 1992. Czy widzimy przez mikroskop? W: Danuta Sobczyńska, Paweł Zeidler. Nowy eksperymentalizm – teoretycyzm – reprezentacja. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM, przeł. Elżbieta Pakszys, 31-55.

Hacking, Ian. 2015. Społeczna konstrukcja czego? Przeł. Ewa Bińczyk. W: Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra, Janusz Grygieńć (red.). Horyzonty konstruktywizmu. Inspiracje, perspektywy, przyszłość. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 11-56.

Haraway, Donna J. 2008. Zwierzęta laboratoryjne i ich ludzie, przeł. Adam Ostolski. „Krytyka Polityczna” 15: 102-116.

Heller, Michał. 2009. Filozofia nauki. Wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Petrus.

*Horgan, John. 1999. Koniec nauki czyli o granicach wiedzy u schyłku ery naukowej. Warszawa: Prószyński i S-ka, przeł. Michał Tempczyk.

Kuhn, Thomas. 2001. Struktura rewolucji naukowych. Warszawa: Fundacja Aletheia, przeł. Helena Ostromęcka.

Latour, Bruno. 2013. Nadzieja Pandory. Eseje o rzeczywistości w studiach nad nauką. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, tłum. różni, red. Krzysztof Abriszewski.

Latour, Bruno. 2014. Dajcie mi laboratorium a poruszę świat, przeł. Krzysztof Abriszewski, Łukasz Afeltowicz. W: Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra (red.). Studia nad nauką oraz technologią. Wybór tekstów. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 139-178.

Losee, John. 2001. Wprowadzenie do filozofii nauki. Warszawa: Prószyński i S-ka.

*Popper, Karl R. 1997. Nieustanne poszukiwania. Autobiografia intelektualna. Znak: Kraków, przeł. Adam Chmielewski.

Quine, Willard Van Orman. 1998. Trzy niezdeterminowania. W: Stanosz, Barbara (red.). Filozofia języka. Warszawa: Aletheia, 121-139.

Russo, Lucio. 2005. Zapomniana rewolucja. Grecka myśl naukowa a nauka nowoczesna. Kraków: Universitas, przeł. Ireneusz Kania, szczególnie rozdział 6, Hellenistyczna metoda naukowa, 186-222.

Sady, Wojciech. 2000. Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana. Wrocław: Wydawnictwo FNP.

Sady, Wojciech. 2000a. Fleck. O społecznej naturze myślenia. Warszawa: Prószyński i S-ka.

Sady, Wojciech. 2004. Dlaczego odkrycie promieni X przez Roentgena było naukowe? „Przegląd Filozoficzny” 3: 7-20.

Sady, Wojciech. 2020. Wykłady z filozofii nauki, Copernicus College, https://www.copernicuscollege.pl/kursy/filozofia-nauki, dostęp 24.02.2020.

Sady, Wojciech. 2020a. Wstęp, Rozdział 8. W: tenże. Struktura rewolucji relatywistycznej i kwantowej w fizyce. Kraków: Universitas, 9-17, 209-222.

Sady, Wojciech, 2021. O mechanizmie rewolucji kwantowej i relatywistycznej w fizyce. Cetrum Copernika, Otwarta Nauka. https://www.filozofiaprzyrody.pl/o-mechanizmie-rewolucji-kwantowej-i-relatywistycznej-w-fizyce-wojciech-sady/, dostęp 17.06.2021.

Shapin, Steven. 1993. Pompa i okoliczności: literacka technika Roberta Boyle’a. W: Barnes, Barry i David Bloor (wyb.). Mocny program socjologii wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, przeł. Ziemowit Jankiewicz, Józef Niżnik, Waleria Szydłowska, Michał Tempczyk, 320-371.

Shapin, Steven. 2000. Rewolucja naukowa. Warszawa: Prószyński i S-ka, przeł. Stefan Amsterdamski.

Sobczyńska, Danuta. 1993. Sztuka badań eksperymentalnych. Z zagadnień filozofii i metodologii eksperymentu naukowego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM, 21-38.

Sojak, Radosław. 2004. Demarkacja w teorii, w historii i w praktyce. Punkt widzenia socjologii wiedzy naukowej. „Przegląd Filozoficzny” 3: 127-140.

Woleński, Jan. 2004. Nauka i nienauka: Problem demarkacji. „Przegląd Filozoficzny” 3: 81-95.

Zeidler, Paweł. 1993. Spór o status poznawczy wiedzy naukowej we współczesnej filozofii nauki. W: tenże. Spór o status poznawczy teorii. W obronie antyrealistycznego wizerunku nauki. Poznań: Wydawnictwo IF UAM, 13-58.

Zeidler, Paweł. 2011. Chemia w świetle filozofii. Studia z filozofii, metodologii, i semiotyki chemii. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.

Treści ćwiczeń:

Zajęcia organizacyjne: przedstawienie warunków zaliczenia, wprowadzenie w problematykę zajęć

Blok 1. (Omawiamy 5 tematów spośród 7)

1. Refleksje nad metodą

Grabowski, Marian. 2000. Refleksje nad metodą. W: tenże. Elementy filozofii nauki. Toruń: Wydawnictwo UMK, wyd. drugie, s. 15-45 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

Literatura uzupełniająca:

Teichman, Jenny i Katherine C. Evans. 1995. Filozofia nauki. W: Teichman, Jenny i Katherine C. Evans. Filozofia. Przewodnik dla początkujących. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, przeł. Tadeusz Baszniak, s. 169-197 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

Derra, Aleksandra. 2013. Ludzki sen o potędze. Obraz nauki jako pojęciowy spadek po nowożytności. W: taż. Kobiety(w) nauce. Problem płci we współczesnej filozofii nauki i w praktyce badawczej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 81-111.

2. Indukcjonizm i problem indukcji

Chalmers, Alan. 1997. Indukcjonizm. Problem indukcji. W: tenże. Czym jest to, co zwiemy nauką? Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg, przeł. Adam Chmielewski, s. 22-44 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

3. Zależność obserwacji od teorii. Teoria widzenia Ludwika Flecka

Fleck, Ludwik. 2014. Patrzeć, widzieć, wiedzieć. Wiele błędnych mniemań rozprasza psychologia spostrzegania i socjologia myślenia. W: Studia nad nauką oraz technologią. Wybór tekstów, red. naukowa Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Literatura uzupełniająca:

Chalmers, Alan. 1997. Zależność obserwacji od teorii. W: tenże. Czym jest to, co zwiemy nauką? Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg, przeł. Adam Chmielewski, s. 45-61 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

4. Czy widzimy przez mikroskop? Odpowiedź Iana Hackinga

Hacking, Ian. 1992. Czy widzimy przez mikroskop? W: Danuta Sobczyńska, Paweł Zeidler. Nowy eksperymentalizm – teoretycyzm – reprezentacja. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM, przeł. Elżbieta Pakszys, s. 31-55.

Lektura uzupełniająca:

Bińczyk, Ewa. 2012a. Praktyka laboratoryjna i warunki jej stabilności. Wokół stanowisk Pawła Zeidlera oraz Iana Hackinga. „Zagadnienia Naukoznawstwa” 3: 163-183.

5. Problem istnienia w naukach przyrodniczych. Czy gatunki istnieją?

Lakoff, George. 2011. Co jest nie tak z metafizyką obiektywistyczną. W: tenże: Kobiety, ogień i rzeczy niebezpieczne. Co kategorie mówią nam o umyśle. Kraków: Universitas, przeł. Magdalena Buchta, Agnieszka Kotarba, Anna Skucińska, s. 181-191.

Literatura uzupełniająca:

Tempczyk, Michał. 2005. O tym, co istnieje w świecie przyrody. W: tenże. Ontologia świata przyrody. Kraków: Universitas, s. 215-263.

6. Neopozytywizm

Sady, Wojciech. 2000. Empiryści logiczni w poszukiwaniu kryteriów empirycznej sensowności. W: tenże. Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana. Wrocław: Wydawnictwo FNP, s. 67-153 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

Literatura uzupełniająca:

Buczyńska-Garewicz, Hanna. 1993. Zagadnienie zdań protokolarnych. Zasada weryfikacji. W: taż, Koło Wiedeńskie. Toruń: Wydawnictwo Comer, s. 20-31 i 47-54 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

7. Falsyfikacjonizm Karla R. Poppera. Granice falsyfikacjonizmu

Chmielewski, Adam. 2003. Filozofia nauki i metodologia. W: tenże. Filozofia Poppera. Analiza krytyczna, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 47-73.

Chalmers, Alan. 1997. Granice falsyfikacjonizmu. W: tenże. Czym jest to, co zwiemy nauką? Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg, przeł. Adam Chmielewski, s. 88-106.

Test śródsemestralny

Blok 2. (Wybieramy 5 tematów spośród 7)

1. Rewolucje naukowe i zmiana paradygmatów – Thomas S. Kuhn

Sady, Wojciech. 2000. Thomas S. Kuhn o nauce normalnej i rewolucjach naukowych. W: tenże. Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana. Wrocław: Wydawnictwo FNP, s. 187-231 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

Literatura uzupełniająca:

Kuhn, Thomas. 2001. Istota i nieuchronność rewolucji naukowych. Rewolucje jako zmiany sposobu widzenia świata. W: tenże. Struktura rewolucji naukowych. Warszawa: Fundacja Aletheia, przeł. Helena Ostromęcka, s. 167-195 i 196-236.

2. Teza holizmu Duhema-Quine’a

Duhem, Pierre. 1991. Teoria fizyczna a doświadczenie. Problem experimentum crucis. W: Szlachcic, Krzysztof (wyb.). Pierre Duhema filozofia nauki. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, przeł. Monika Sakowska, s. 103-111.

3. Imre Lakatos i metodologia programów badawczych

Sady, Wojciech. 2000. Metodologia naukowych programów badawczych Imre Lakatosa. W: tenże. Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana. Wrocław: Wydawnictwo FNP, s. 232-265 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

Literatura uzupełniająca:

Chalmers, Alan. 1997. Teorie jako struktury: programy badawcze. W: tenże. Czym jest to, co zwiemy nauką? Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg, przeł. Adam Chmielewski, s. 107-120.

4. Praktyka laboratoryjna w ujęciu Ludwika Flecka

Fleck, Ludwik. 2014. Teoriopoznawcze rozważania nad historią odczynu Wassermanna, przeł. Maria Tuszkiewicz. W: Studia nad nauką oraz technologią. Wybór tekstów, red. naukowa Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Bińczyk, Ewa. 2010. Praktyka, laboratorium, czynniki pozaludzkie. Najnowsze modele technonauki oraz wybrane tezy Ludwika Flecka. „Przegląd Filozoficzny” 2: 9-26.

5. Anarchizm metodologiczny Paula Feyerabenda

Sady, Wojciech. 2000. Paul Feyerabend: od zmodyfikowanego popperyzmu do anarchizmu metodologicznego. W: tenże. Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana. Wrocław: Wydawnictwo FNP, s. 266-302 (Biblioteka WH UMK – Czytelnia, Na MIEJSCU).

6. Mocny program socjologii wiedzy szkoły edynburskiej

David Bloor. 1993. Wittgenstein i Mannheim o socjologii matematyki. W: Barnes, Barry i David Bloor (wyb.). Mocny program socjologii wiedzy. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN, przeł. Ziemowit Jankiewicz, Józef Niżnik, Waleria Szydłowska, Michał Tempczyk, s. 38-64.

Lektura uzupełniająca:

Bińczyk, Ewa. 2010. Szkoła Edynburska – odczytanie po czterdziestu latach. Przesądzenia filozoficzne a metodologia badań nad nauką. „Studia Philosophica Wratislaviensia”, vol. V, 1: 27-47.

7. Studia przypadków kontrowersji naukowych. Efekt placebo i luka w samym sercu medycyny

Collins, Harry M. 2014. Luka w samym sercu medycyny: efekt placebo, przeł. Ewa Bińczyk. W: Studia nad nauką oraz technologią. Wybór tekstów, red. naukowa Ewa Bińczyk, Aleksandra Derra. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Test końcowy

Średnia ocena z testów śródsemestralnych + aktywność na zajęciach.

Ćwiczenia