Gramatyka historyczna języka polskiego [2506-s1POL2Z-GHJP] Semestr zimowy 2025/26
Konwersatorium, grupa nr 1

Podręczniki (wybór)

K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki, Warszawa 1998 (lub wydania następne).

Z. Klemensiewicz, T. Lehr-Spławiński, S. Urbańczyk, Gramatyka historyczna języka polskiego, wyd.III, Warszawa 1965.

W. Kuraszkiewicz, Gramatyka historyczna języka polskiego. Podstawowe wiadomości z wyborem tekstów staropolskich do ćwiczeń, wyd.2, Warszawa 1972.

J. Łoś, Gramatyka polska. Część III Odmiennia (fleksja) historyczna, Lwów 1927.

S. Rospond, Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1979 (lub wydania następne).

J. Strutyński, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Kraków 1982 (lub wyd. nast.).

B. Wieczorkiewicz, R. Sinielnikoff, Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1959.

Wybór tekstów - obowiązkowy:

S. Vrtel-Wierczyński, Wybór tekstów staropolskich, Warszawa 1977.

Literatura uzupełniająca:

Analiza tekstów staropolskich

W. Decyk-Zięba, S. Dubisz (red.), Teksty staropolskie. Analizy i interpretacje, Warszawa 2003.

T. Mika, „Kazania świętokrzyskie” – od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań 2012.

Monografie, artykuły, ćwiczenia (wybór dla chętnych):

Bajerowa, Kształtowanie się systemu polskiego języka literackiego w XVIII wieku, Wrocław 1964.

Bajerowa, Polski język ogólny XIX w. Stan i ewolucja, t. I: Ortografia, fonologia z fonetyka, morfonologia, Katowice 1986, t. II: Fleksja, Katowice 1992.

I. Bajerowa, Próba sformułowania kilku praw ewolucji języka (na materiałach z historii polskiego języka literackiego), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 1965, XXIII, s. 125-142.

I. Bajerowa, Strukturalna interpretacja historii języka, „Język Polski” 1969, z. 2, s. 81-103.

S. Borawski, Wprowadzenie do historii języka polskiego. Zagadnienia historiozoficzne, Warszawa 2000.

K. Długosz-Kurczabowa, S. Dubisz, Gramatyka historyczna języka polskiego w testach, ćwiczeniach i tematach egzaminacyjnych, Gdańsk 1999.

S. Dubisz, Rozwój polskiego systemu fonologicznego [w:] Studia z historii języka polskiego, pod red. W. Kupiszewskiego, Warszawa 1994, s. 9-19.

B. Dunaj, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII-XIII wiek), Kraków 1975.

B. Dunaj, Ogólne zasady rozwoju fleksji rzeczowników w języku polskim, Prace Filologiczne 1985, XXXII, s. 109-114.

Encyklopedia języka polskiego, pod red. S. Urbańczyka i M. Kucały, Wrocław-Kraków 1999 (wybrane hasła).

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, pod red. K. Polanskiego, Wrocław-Kraków 1999 (wybrane hasła).

Języki indoeuropejskie, pod red. L. Bednarczuka, t. I, Warszawa 1986, t. II, Warszawa 1988.

Z. Kempf, Rola pełni głosowej w rozwoju polskiej deklinacji rzeczownikowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Wrocławskiego”, Seria A, nr V, 1957, s. 149-175.

A. Kowalska, Ewolucja analitycznych form czasownikowych na –ł w języku polskim, Katowice 1976.

A. Książek-Bryłowa, Wariantywność fleksji w historii i gwarach języka polskiego, Lublin 1994.

M. Kucała, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław 1978

W. Kuraszkiewicz, Polski język literacki. Studia nad historia i strukturą, Warszawa – Poznań 1986.

W. Mańczak, Polska fonetyka i morfologia historyczna, Warszawa 1975.

L. Moszyński, Wstęp do filologii słowiańskiej, Warszawa 1984.

H. Popowska-Taborska, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Warszawa 1993.

Z. Stieber, Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich, Warszawa 1979.

W. Śmiech, Rozwój form czasu teraźniejszego czasownika w języku polskim, Łódź 1967.

H. Turska, Mianownik l. mn. typu „chłopy”, „draby” w języku polskim, Język Polski, R. XXXIII, 1953, s. 129-155.

Wybory tekstów:

S. Borowski, A. Furdal, Wybór tekstów do historii języka polskiego, Warszawa 1980.

W. Taszycki, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, Wrocław 1967, wyd. IV (lub wyd. nast.).

W. Taszycki, Wybór tekstów staropolskich XVI-XVIII, wyd. III, Warszawa 1969.

W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska, Wrocław 1975.

Słowniki etymologiczne:

A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1957 (lub wyd. nast.).

F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I-V, Kraków 1952-1992.

A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I-II, Warszawa 2000.

K. Długosz-Kurczabowa, Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2003.

W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Słowniki ogólne:

S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. I-VI, wyd. II, Lwów 1854-1860, wyd. III, Warszawa 1951 (lub wyd. nast.).

S. Reczek, Podręczny słownik dawnej polszczyzny, Wrocław 1968 (lub wyd. nast.).

Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I-X (z. 65: Wronka – Wszytek), Warszawa 1953 i tomy następne.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M.R. Mayenowa, Wrocław 1966 i tomy następne.

W trakcie całych zajęć odnosi się procesy historycznego rozwoju języka (analiza zagadnień fleksyjnych) do ich rezultatów we współczesnej polszczyźnie. Treści:

1. Zasób kategorii nominalnych i werbalnych w dziejach polszczyzny.

Powtórzenie zagadnień z zakresu fonetyki.

2. Kategorie nominalne: przypadek, liczba rodzaj. Repartycja wykładników kategorii nominalnych w dziejach języka polskiego. Wykładniki kategorii a ewolucja znaczeń.

3-7. System deklinacyjny w historii języka polskiego – paradygmaty praindoeuropejski, prasłowiański i polskie - rzeczownik, przymiotnik, zaimek, liczebnik.

8.-12. Kategorie werbalne: czas, aspekt, tryb, osoba. Repartycja wykładników kategorii werbalnych w dziejach języka polskiego. Rozwój form czasu przeszłego; rozkaźnika.

13. Ewolucja imiesłowów w języku polskim. Bezokolicznik

14.-15. Powtórzenie i sprawdzian

Podane zagadnienia omawiane są na przykładzie historycznych tekstów.

Zajęcia w tym cyklu będą odbywać się stacjonarnie, w razie potrzeby - zdalnie (synchronicznie na platformie Microsoft Teams i asynchronicznie na platformie Moodle).

Egzamin - stacjonarnie (w wyjątkowym przypadku - zdalnie na Moodle'u).

Prowadzący łączy metody dydaktyczne podające i eksponujące z metodami poszukującymi, a szczególnie problemowymi i ćwiczeniowymi.

Bieżące przygotowanie do zajęć i aktywne w nich uczestnictwo; końcowe zaliczenie pisemne w formie sprawdzianu, egzamin ustny "0" lub egzamin pisemny w formie testu, łączący wiedzę teoretyczną i praktyczną: W1, W2; U1-U5.

Zajęcia - w razie konieczności - mogą być realizowane zdalnie za pośrednictwem platformy MsTeams.

II rok, filologia polska s1