Historia literatury polskiej – literatura pozytywizmu [2506-s1POL2Z-HLPPZ-W] Semestr zimowy 2025/26
Wykład, grupa nr 1

Wykład Bogdan Burdziej Historia literatury polskiej. Pozytywizm

Asnyk Adam, Poezje zebrane, Toruń 1995 (Wstęp Z. Mocarskiej-Tycowej).

Faleński Felicjan, Wybór utworów, oprac. M. Grzędzielska, 1971, BN I, 202 Konopnicka Maria, Nowele i opowiadania (Banasiowa, Józefowa, Józik Srokacz, Mendel Gdański, U źródła, Urbanowa, W dolinie Skawy); Poezje, oprac. A. Brodzka, 1960.

Kraszewski Józef Ignacy, Dziecię Starego Miasta, BN I 71.

Orzeszkowa Eliza, Nowele i opowiadania (Daj kwiatek, Dziwak, W zimowy wieczór), Marta, Meir Ezofowicz, Dziurdziowie, Nad Niemnem, Cham, Melancholicy (Światło w ruinach, Ogniwa), Gloria victis (Hekuba, Gloria victis); artykuły w antologiach (zob. poz. A.II).

Prus Bolesław, Nowele i opowiadania (Grzechy dzieciństwa, Kamizelka, Omyłka, Powracająca fala, Przygoda Stasia, Z legend dawnego Egiptu), Kroniki. Wybór, oprac. J. Bachórz, 1994, BN I, 285 (pięć kronik do wyboru), Placówka, Lalka, oprac. J. Bachórz (BN I 262), Emancypantki, Faraon; artykuły w: Programy i dyskusje literackie.. (zob. niżej poz. A.II).

Sienkiewicz Henryk, Wybór nowel i opowiadań, oprac. T. Bujnicki, BN I, 231 (Szkice węglem, Jamioł, Janko Muzykant, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela, Niewola tatarska, Latarnik, Wspomnienie z Maripozy); Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski, Bez dogmatu, Quo vadis?, Krzyżacy; artykuły w: Programy i dyskusje literackie... (zob. poz. A. II).

Szymański Adam, Szkice, 1921, 1998 (tu: Dwie modlitwy).

Świętochowski Aleksander, Liberum veto, t. 1-2, 1976 (2 felietony); artykuły w: Programy i dyskusje literackie... (zob. niżej poz. A. II).

J. Kulczycka-Saloni, Pozytywizm, 1971, (Biblioteka "Polonistyki").

Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, BN I 249.

Opracowania

Bibliografia literatury polskiej „Nowy Korbut”, t. 13-17 (orientacja w zawartości).

G. Borkowska, Pozytywiści i inni.

H. Markiewicz, Literatura pozytywizmu; Pozytywizm.

Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, 1991

A. Brodzka, Maria Konopnicka

J. Detko, Eliza Orzeszkowa

J. Krzyżanowski, Twórczość Henryka Sienkiewicza

Z. Szweykowski, Twórczość Bolesława Prusa (rozdziały V-XII)

Zakres tematów. Zagadnienia

Sytuacja polityczna w trzech zaborach po upadku powstania styczniowego. Autonomia Galicji, ucisk narodowy w zaborze rosyjskim i pruskim. Opór społeczeństwa. Rola emigracji. Lojalizm polityczny. Teka Stańczyka. Postawy lojalistyczne w zaborze rosyjskim. Społeczne warunki rozwoju literatury.

Literatura polska po roku 1863 Periodyzacja. Dwie fazy okresu. Kłopoty terminologiczne. Filozoficzny pozytywizm na Zachodzie a pozytywizm w Polsce. Recepcja myśli zachodnioeuropejskiej. Pozytywizm Augusta Comte’a. Ewolucjonizm Karola Darwina. Thomas Buckle i naturalistyczna interpretacja historii i kultury. Herbert Spencer i myśl socjologiczno-ekonomiczna pozytywizmu. John Stuart Mill i etyka utylitarna. Hipolit Taine i humanistyka pozytywizmu. Laicka i antyklerykalna orientacja „młodych”. Spór o romantyzm i trwałość chrześcijańskich fundamentów narodowej tradycji.

Pokolenie Szkoły Głównej. Publicystyczny charakter początków pozytywizmu. Walka „młodej” i „starej” prasy. Najważniejsze czasopisma. Literacki i społeczny program „młodych”: „postęp” przeciw epigonizmowi i dziedzictwu przeszłości. Pojęcie i program literatury tendencyjnej. Koncepcja zaangażowania twórcy, dominacja prozy nad poezją, nowy czytelnik. Atak na powieść historyczną w pierwszej fazie epoki. Pozytywistyczne „kwestie” – kobieca, chłopska, żydowska. Praca organiczna i praca u podstaw.

Przełom lat 80. Odrzucenie programu literatury tendencyjnej. Przemiany prozy realistycznej. Dojrzała powieść realistyczna. Rozwój poszczególnych gatunków. Nurt psychologiczny w prozie. Powieść historyczna (Kraszewski, Sienkiewicz). Rozkwit małych form narracyjnych (nowela, opowiadanie, parabola) oraz gatunków publicystycznych (kronika, felieton, reportaż). Recepcja literatury europejskiej. Naturalizm francuski (Emil Zola i inni) i jego wpływy w Polsce.

Kryzys światopoglądowy pozytywizmu w 2. poł. lat 80. Przemiany świadomości społecznej. Nowe zjawiska polityczne. Kult powstania styczniowego. Odrodzenie się refleksji metafizycznej. Literacka diagnoza kryzysu. Przejawy dekadentyzmu w literaturze schyłku dziesięciolecia.

Poezja epoki. Poromantyczne kontynuacje (Cyprian Norwid, Teofil Lenartowicz). Twórczość Adama Asnyka i Marii Konopnickiej. Elementy parnasistowskie w poezji. Zapowiedzi dekadentyzmu.

Dramaturgia epoki. Twórczość komediowa Michała Bałuckiego i Józefa Blizińskiego. Dramat obyczajowy. Życie teatralne w Galicji i w zaborze rosyjskim.

Najwybitniejsi przedstawiciele krytyki literackiej i historii literatury.

Najważniejsze dokonania epoki w sferze kultury, nauki, sztuki i innych dziedzin życia społecznego i narodowego.

Metody dydaktyczne Wykład Bogdan Burdziej

Forma tradycyjna. W razie potrzeby: Microsoft Teams.

Wykład mówiony. Prezentacja materiałów audiowizualnych oraz dokumentów epoki (druki zwarte, roczniki czasopism, rękopisy itp.).

Wykład Bogdan Burdziej

Zaliczenie przedmiotu: Obecność. Udział. Egzamin - pisemny (opracowanie zagadnień podanych w trakcie semestru) lub ustny.

II rok, filologia polska s1