Antropologia Karnawału 1401-OG-AKR-L-DX
Wykład (WYK) Semestr letni 2022/23

Literatura wymagana (obowiązkowa)

Agamben G. (2006). Pochwała profanacji. (w:) G. Agamben, Profanacje. Warszawa: PIW

Balbus S. (1975). Wstęp. Sformułowanie problemu. (w:) M. Bachtin Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu. Kraków: Wydawnictwo Literackie. 55-116

Caillois R. (1973). Żywioł i ład. Warszawa: PIW

Dudzik W. (2005). Karnawały w kulturze. Warszawa: Wydawnictwo Sic!

Eco U. (2002). Komizm-„wolność”-karnawał (w:) Konteksty nr 3-4 132-136

Huizinga J. (1985). Homo Ludens. Zabawa jako źródło kultury. Warszawa: Czytelnik

Kołakowski L. (2002). Kapłan i błazen (Rozważania o teologicznym dziedzictwie współczesnego myślenia) (w:) L. Kołakowski (red.) Pochwała niekonsekwencji. Pisma rozproszone sprzed roku 1968, t.2. Londyn: Wydawnictwo Puls 263-293

Wołkow S. (2016). Czarodziejski chór. Historia kultury rosyjskiej od Tołstoja do Sołżenicyna. Wydawnictwo Sic!159-213

Żabski T. (1997). Słownik literatury popularnej. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej

Filmy dokumentalne:

A. Bucchetti, „Dreaming by Numbers” – Włochy 2006 – film dokumentalny

P. Pawlikowski, „Z Moskwy do Pietuszek z Wieneditktem Jerofiejewem”, Wielka Brytania 1990 – film dokumentalny

Literatura zalecana (uzupełniająca)

Agamben, G. (2019). Pulcinella, czyli Rozrywka dla dzieci. Warszawa: Fundacja Augusta Hrabiego Cieszkowskiego

Barańczak S. (2007). Fioletowa krowa. Antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej. Kraków: a5

Barnard A. (2021). Antropologia. Zarys teorii i historii. Warszawa: PIW

Burke P. (2009). Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego

Drozdowski R. (2009). Obraza na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazó dominujących. Poznań: Zyski S-ka Wydawnictwo

Eco U. (2008). Superman w literaturze masowej. Powieść popularna: między retoryką a ideologią. Kraków: Znak

Goff Le J. (2007). Czy Jezus się śmiał? (w:) J. Le Goff, Długie średniowiecze. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 197-202

Jerofiejew W. (2000). Dzieła prawie wszystkie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 411-434

Lewis B. (2009). Śmiech i młot. Historia komunizmu w dowcipach. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie

Prudowski, L., Jerofiejew, W. (2000). Wariatem można być w każdym wieku (409-434), (W:) W. Jerofiejew: Dzieła prawie wszystkie, Kraków: Wydawnictwo Literackie

Rabelais F. (1973). Gargantua i Pantagruel, t.1. Warszawa: PIW. s.41-44, 61-64, 110-112

Schindler N. (2002). Ludzie prości, ludzie niepokorni… Warszawa: Wiedza Powszechna

Słowiński M. (1993). Błazen. Dzieje postaci i motywu. Warszawa: Prolog

Szyłak J. (1998). Komiks: świat przerysowany. Gdańsk: słowo/obraz słowo/obraz terytoria

Thompson E. (2019). Zrozumieć Rosję. Święte szaleństwo w kulturze rosyjskiej. Warszawa: Teologia Polityczna

Wołkow S. (2006). Szostakowicz i Stalin. Warszawa: Wydawnictwo Książkowe Twój Styl

Wiedza

Student:

K_W04: Posiada podstawową wiedzę o powiązaniach sztuki i kultury z ich wymiarem antropologicznym; od czasów starożytnych do współczesności, ze szczególnym naciskiem na okres średniowiecza i wczesnej nowożytności). Chodzi o wiedzę dotyczącą historii kultury (w tym elementów kultury plebejskiej oraz popularnej), sztuk plastycznych, teatru, literatury, poezji , a także elementów teorii literatury, o wiedzę związaną wybranymi kierunkami artystycznymi, literackimi, teatralnymi, dotyczącą wybranych twórców, dzieł, ale także akcji społecznych, w których pojawiają się „wątki” karnawałowe . Wiedza ta wiąże się z innymi dyscyplinami naukowymi, zwłaszcza humanistycznymi i społecznymi (antropologią kultury, socjologią, historią). Stanowi to podstawę do rozpoznawania i interpretowania karnawałowych tekstów kultury w całym spektrum, szeroko rozumianej kultury dawnej i współczesnej.

K_W05: Posiada podstawową, uporządkowaną wiedzę w zakresie filozofii (zwłaszcza określonych aspektów filozofii G. Agambena takich jak teoria profanacji i odzyskiwania, koncepcja święta szabasowego: „bezczynności” i „niecelowości”), teorii literatury (teoria karnawalizacji M. Bachtina) oraz historii (zwłaszcza średniowiecza i okresu wczesnej nowożytności), kontekstu społecznego występowania, kształtowania się karnawału a zwłaszcza jego funkcji (kulturotwórczego znaczenia karnawału w średniowieczu i przemian tego zjawiska w kontekście dominującego w nowoczesności dyskursu racjonalnego, ważne znaczenie historii obyczaju) a także kontekstu twórczego i artystycznego rozwoju człowieka w kulturze karnawału. Wiedza ta stanowi podstawę do definiowania fenomenu karnawalizacji.

K_W06: Zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i społecznych, zwłaszcza w zakresie filozofii, historii, antropologii kultury i socjologii.

K_W07: Posiada podstawową wiedzę z obszaru historii sztuki, historii, kultury, socjologii, kultury popularnej – zjawisk w sztuce i kulturze dawnej oraz współczesnej. Stanowi to podstawę do śledzenia przejawów kultury karnawału w kulturze i sztuce dawnej oraz współczesnej.

Umiejętności

Student:

K_U11: Potrafi precyzyjnie i spójnie wypowiadać się na tematy związane z kulturą, sztuką, historią, teorią literatury, filozofią, antropologią w tym interpretować rzeczywistość kultury pod kątem kultury karnawału oraz posługuje się twórczo z nabytą wiedzą.

Kompetencje społeczne:

Student:

K_K01: Jest wrażliwy na społeczny występowania kultury karnawału dawniej i dzisiaj.

K_K03: Wzbogaca dotychczasowe kompetencje o nowe wiadomości, posługuje się nową terminologią, samodzielnie podejmuje niezależne prace, tworzy i realizuje projekty twórcze zarówno w kręgu obiegu artystycznego, jak i w przestrzeni publicznej, społecznej, pozaartystycznej – wykorzystując do tego celu wiedzą na temat: antropologicznego, historycznego, społecznego i artystycznego znaczenia kultury karnawału.

K_K04: Posiada świadomość poziomu swoich umiejętności i wiedzy, rozumie potrzebę ciągłego ich doskonalenia: chodzi o poszarzanie i twórcze łączenie różnych uzupełniających się dziedzin wiedzy: historii kultury, historii sztuki, literatury, teatru, historii, socjologii oraz antropologii kultury. I tworzenie w ten sposób nowych obszarów wiedzy, dla nowych zastosowań.

K_K05: Dostrzega i wartościuje problemy moralne i etyczne związane z tradycją karnawału w kulturze europejskiej, takie jak tradycja zabawy rozumianej jako część kultury symbolicznej, a więc autotelicznej, „świątecznej”, o twórczym ładunku profanowania i odzyskiwania elementów kultury zawłaszczonych przez procesy jej instrumentalizacji ideologicznej bądź rynkowej, o tradycję specyficznego „światopoglądu” karnawałowego, który tworzy perspektywę oglądu rzeczywistości pełną ambiwalencji i twórczej niestabilności, także tradycję płynnego przechodzenia kategorii śmiechu i powagi (a nawet tragizmu, którą ucieleśnia postać błazna). Stanowi to podstawę do umieszczenia swojej lub cudzej twórczości w kontekście kultury karnawału lub w różnych kontekstach społecznych.

Wymagania dotyczące zaliczenia

zaliczenie semestru (roku) polega na realizacji zadania w postaci pracy pisemnej na zadany temat

na ocenę składa się: obecność na zajęciach oraz ocena ze wspomnianej pracy.

dopuszcza się formy zaliczenia on-line - w przypadku systemu pracy online podstawą do zaliczenia przedmiotu jest opracowanie wypowiedzi pisemnej na zadany temat

Realizowane bloki tematyczne:

Antropologiczna i kulturowa genealogia ludyczności.

Kulturotwórcze znaczenie karnawału (teoria karnawalizacji Michaiła Bachtina)

Kulturotwórcze funkcje gry i zabawy (żywioł gry i zabawy w teorii Rogera Caillois)

Człowiek zabawy w teorii Johana Huizingi

Zabawa jako instrument profanacji w ujęciu Giorgio Agambena

Historia karnawału w kulturze: przednowoczesnej (sakralne korzenie karnawału w starożytności, „wojna postu z karnawałem” w kulturze średniowiecza), w nowoczesnej (racjonalizacja i dyscyplinowanie zabawy karnawałowej), w ponowoczesnej (konsumpcyjne uprzedmiotowienie idei zabawy)

Błazen jako „nosiciel” idei karnawału

Od Bertolda do Bustera Keatona (uniwersalny charakter i żywotność tradycji błazeńskiej w kulturze Zachodu)

Śmiech jako wyraz oporu, buntu i emancypacji: (śmiech jako narzędzie demaskacji fałszywej powagi władzy, opresji i przemocy, śmiech jako nośnik ambiwalencji w jednowymiarowym świecie ideologii, idea twórczego oporu poprzez śmiech, wspólnotowy wymiar śmiechu, karnawał obywatelski)

Śmiech i presja ideologiczna: (problem instrumentalizacji śmiechu w kontekście presji ideologii totalitarnych)

Idea karnawału i ludyczności w kulturze popularnej: (problem niejednoznaczności kultury popularnej; między ideologią konsumpcji a tradycją ludyczno-karnawałową)

Komiks jako dzieło ludyczne (komiks jako egzemplifikacja żywotności pierwiastków ludycznych we współczesnej kulturze popularnej).

Metody dydaktyczne eksponujące: pokaz

Metody dydaktyczne podające: wykład informacyjny (konwencjonalny), opis.

Metody dydaktyczne poszukujące: ćwiczeniowa, seminaryjna.

Metody dydaktyczne w kształceniu online: metody służące prezentacji treści, metody wymiany i dyskusji.

W razie sytuacji wyjątkowych np. pandemicznych) zajęcia mogą być prowadzone zdalnie na platformie MS Teams