Antropologia obrazu

Obowiązkowa literatura:

1. J. Clifford, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Warszawa 2000 [rozdziały: Historie plemienności i nowoczesności oraz O kolekcjonowaniu sztuki i kultury, s. 205-271]

2. P. Burke, Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, przeł. J. Hunia, Wydawnictwo UJ, Kraków 2012 [rozdziały: Fotografia i portrety, Ikonografia i ikonologia; Stereotypy Innego]

3. Hans Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, Universitas, Kraków 2007 [rozdziały Medium-obraz-ciało. Wprowadzenie do tematu oraz Miejsce obrazów II. Próba antropologiczna - s. 11-109]

4. R. Barthes, Retoryka obrazu, przeł. Z. Kruszyński, "Pamiętnik Literacki" 1985, nr 3

5. N. Mirzoeff, Jak zobaczyć świat, przeł. Ł. Zaremba, Karakter, MSN, Kraków-Warszawa 2016 [rozdziały: Jak widzimy siebie oraz Jak myślimy o widzeniu, s. 44-107]

6. Marek Krajewski, Słabe obrazy – obrazy słabych, „Widok”, 2015, nr 9

7. W. Benjamin, Dzieło sztuki w epoce możliwości jego technicznej reprodukcji, w: [w:] Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa 1972

Obowiązkowa literatura:

1. J. Clifford, Kłopoty z kulturą. Dwudziestowieczna etnografia, literatura i sztuka, Warszawa 2000 [rozdziały: Historie plemienności i nowoczesności oraz O kolekcjonowaniu sztuki i kultury, s. 205-271]

2. P. Burke, Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, przeł. J. Hunia, Wydawnictwo UJ, Kraków 2012 [rozdziały: Fotografia i portrety, Ikonografia i ikonologia; Stereotypy Innego]

3. Hans Belting, Antropologia obrazu. Szkice do nauki o obrazie, Universitas, Kraków 2007 [rozdziały Medium-obraz-ciało. Wprowadzenie do tematu oraz Miejsce obrazów II. Próba antropologiczna - s. 11-109]

4. R. Barthes, Retoryka obrazu, przeł. Z. Kruszyński, "Pamiętnik Literacki" 1985, nr 3

5. N. Mirzoeff, Jak zobaczyć świat, przeł. Ł. Zaremba, Karakter, MSN, Kraków-Warszawa 2016 [rozdziały: Jak widzimy siebie oraz Jak myślimy o widzeniu, s. 44-107]

6. Marek Krajewski, Słabe obrazy – obrazy słabych, „Widok”, 2015, nr 9

7. W. Benjamin, Dzieło sztuki w epoce możliwości jego technicznej reprodukcji, w: [w:] Estetyka i film, red. A. Helman, Warszawa 1972

Antropologia obrazu to kurs poświęcony analizie zjawisk wizualnych w kontekście kultury, społeczeństwa i mediów. Przedmiot łączy podejścia teoretyczne (Benjamin, Warburg, Sontag) z aktualnymi problemami wizualności w badaniach nad kulturą W toku zajęć omawiane są m.in. spojrzenie kolonialne i płciowe, propaganda wizualna, obraz jako świadectwo historyczne, etnografia wizualna i tworzenie archiwów obrazów.

Wykład ma charakter problemowy i interdyscyplinarny – obejmuje zarówno teorię obrazu, jak i konkretne studia przypadków z zakresu historii sztuki, kultury wizualnej i antropologii mediów. Zajęcia prowadzone są w formie wykładu informacyjnego, konwersatoryjnego i pokazowego, z wykorzystaniem materiałów wizualnych.

Celem kursu jest rozwinięcie umiejętności analizy i interpretacji obrazów, rozumienia ich funkcji kulturowych i politycznych, a także refleksji nad rolą obrazu we współczesnym świecie. Kurs kończy się egzaminem ustnym sprawdzającym znajomość zagadnień omawianych na zajęciach i w lekturach.

Antropologia obrazu to wykład poświęcony krytycznej analizie roli obrazów w kulturze. Przedmiot wprowadza studentów w podstawowe teorie i współczesne podejścia do wizualności, od klasycznych koncepcji Hansa Beltinga, Rolanda Barthesa i Waltera Benjamina, po analizy spojrzenia (Foucault, Mulvey, Said), ikonoklazmu, orientalizmu, etnografii wizualnej, memów i obrazów generowanych przez sztuczną inteligencję.

Zajęcia mają charakter interdyscyplinarny i problemowy – łączą podejścia z zakresu kulturoznawstwa, antropologii, socjologii wizualnej, historii sztuki i teorii mediów. Omawiane są zarówno zjawiska historyczne (np. propaganda wizualna, fotografia dokumentalna, archiwa obrazów), jak i współczesne problemy kultury cyfrowej (deepfake, big data, obrazy nie-ludzkie). Szczególny nacisk kładziony jest na obraz jako nośnik wiedzy kulturowej, narzędzie władzy i pole konfliktu o reprezentację.

Celem kursu jest rozwinięcie u studentów kompetencji w zakresie analizy obrazów w kontekście ich funkcji społecznych, politycznych i kulturowych, jak również umiejętności rozpoznawania ich roli w procesach pamięci, tożsamości, kolonizacji, cenzury czy emancypacji. Studenci uczą się, jak obrazy konstruują rzeczywistość i jak można je odczytywać jako formy działania kulturowego.

Forma zajęć obejmuje wykład informacyjny, konwersatoryjny i pokazowy z wykorzystaniem materiałów wizualnych. Przedmiot kończy się egzaminem ustnym, opartym na zagadnieniach omawianych na zajęciach i przypisanych lekturach.

Barthes, Roland, Retoryka obrazu (wybrane fragmenty, wprowadzenie do semiotyki wizualnej)

Belting, Hans, Antropologia obrazu (fragmenty)

Benjamin, Walter, Twórca jako wytwórca, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2011

Burke, Peter, Naoczność. Materiały wizualne jako świadectwa historyczne, Kraków: Universitas, 2012

Clifford, James, Kłopoty z kulturą, Warszawa: Wydawnictwo KR, 2000

Mirzoeff, Nicholas, Jak zobaczyć świat, Kraków–Warszawa: Karakter–Fundacja Bęc Zmiana, 2016

Olechnicki, Krzysztof, Antropologia obrazu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003

Pink, Sarah, Etnografia wizualna: Obraz, media i przedstawienie w badaniach, Kraków: Nomos, 2009.

Rose, Gillian, Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010

Sontag, Susan, O fotografii, Kraków: Karakter, 2017

Fotospołeczeństwo, red. M. Kisilowska, Kraków: WUJ, 2012

Kultura wizualna w Polsce, t. 1 i 2, Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2017

Antropologia kultury wizualnej, red. K. Olechnicki, Warszawa: PWN, 2012

-