Historia państwa i prawa polskiego
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 1300-HPIPP-NJ |
Kod Erasmus / ISCED: |
10.0
|
Nazwa przedmiotu: | Historia państwa i prawa polskiego |
Jednostka: | Wydział Prawa i Administracji |
Grupy: |
Przedmioty do stypendium naukowego - WPiA Przedmioty obowiązkowe, prawo (nj) |
Punkty ECTS i inne: |
(brak)
|
Język prowadzenia: | polski |
Wymagania wstępne: | Brak. |
Rodzaj przedmiotu: | przedmiot obligatoryjny |
Całkowity nakład pracy studenta: | Godziny realizowane z udziałem nauczyciela akademickiego: • wykład - 27 h, • ćwiczenia - 9 h, • konsultacje, zaliczenia i egzaminy 10 h Razem: - 46 h Praca własna studenta: • przygotowanie do ćwiczeń, w tym studiowanie zalecanej literatury - 40 h • przygotowanie do egzaminu, w tym studiowanie zalecanej literatury - 64 h Razem: 104 h Liczba godzin pracy studenta ogółem: 150 h |
Efekty uczenia się - wiedza: | - W1 - student ma pogłębioną wiedzę o procesach zmian dotyczących instytucji ustrojowych i prawnych w toku rozwoju państwa polskiego, zna genezę ii rozwój instytucji publicznych i społeczno- politycznych na przestrzeni dziejów Polski; dysponuje także wiedzą o przyczynach, przebiegu i konsekwencjach wskazanych wyżej procesów w przeszłości i ich wpływie na sytuację współczesną (K_W08); - W2 - student ma uporządkowaną wiedzę o historycznej ewolucji instytucji ustrojowo-prawnych oraz o ich doktrynalnym i teoretycznym uzasadnianiu w różnych okresach historycznych (K_W09). |
Efekty uczenia się - umiejętności: | - U1 - student potrafi prawidłowo interpretować i wyjaśniać zjawiska społeczno-prawne w zakresie nauk prawnych, zna ich genezę i historyczną ewolucję (K_U01); - U2 - dzięki nabytej wiedzy historycznoprawnej posiada umiejętność rozumienia i dogłębnego analizowania zjawisk społecznego oddziaływania instytucji publicznych i społeczno-politycznych z wykorzystaniem odpowiednich teorii i podstawowych metod badawczych (K_U08) |
Efekty uczenia się - kompetencje społeczne: | - K1 - student ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności i doskonale rozumie potrzebę jej ciągłego pogłębiania i aktualizowania na podstawie wiadomości o ciągłej zmienności sytuacji w toku rozwoju dziejowego Polski (K_K01); - K2 - student potrafi samodzielnie doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności oraz rozszerzać ja zgodnie z potrzebami rynku, aby w sposób profesjonalny wykonywać swoją pracę zawodową (K_K06). |
Metody dydaktyczne: | - wykład problemowy metodą tradycyjną; - ćwiczenia - zajęcia mają charakter konwersatorium, podczas którego przeprowadza się analizę tekstu prawnego i komentuje go na szerszym tle historyczno-politycznym. Studenci uprzedzani są przed zajęciami o zakresie materiału omawianego na następnych zajęciach. |
Metody dydaktyczne podające: | - wykład problemowy |
Skrócony opis: |
Celem przedmiotu jest wprowadzenia studenta do przedmiotów pozytywnych prezentujących aktualny stan wiedzy: prawa konstytucyjnego, cywilnego i karnego. Zgodnie z założeniami przedmiotu zarówno na wykładzie, jak i na ćwiczeniach jest przekazywana wiedza o korzeniach współczesnej Polski i jej tradycjach historycznych, począwszy od powstania II Rzeczypospolitej aż po upadek Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Przedstawione są rozwiązania ustrojowe II RP (zwłaszcza konstytucje), a także cały system prawa sądowego, począwszy od jego genezy opartej na kodeksach zaborczych po rozwiazania prawne przyjęte przez II RP, a także Polskę Ludową. Omówiona jest też zapaść państwowości polskiej w okresie II wojny światowej i okupacji, a następnie w okresie „półsuwerenności” Polski Ludowej. |
Pełny opis: |
Wykład. 1. Zagadnienia wstępne – 1 h • Treść przedmiotu i jego przydatność dla współczesnych zawodów prawniczych. • Wymagania egzaminacyjne. • Periodyzacja historii państwa i prawa polskiego 2. Ogólna charakterystyka ustroju dawnej Polski – 3 h 6. II Rzeczpospolita - 12 h • Geneza niepodległości • Odrodzenia państwa polskiego. Dzielnicowe organy władzy państwowej • Odbudowa władz centralnych • Charakterystyka Konstytucji II RP i ewolucja jej ustroju. • Administracja centralna, lokalna administracja rządowa ogólna i specjalna, samorząd terytorialny. • Wymiar sprawiedliwości, sądy powszechne i trybunały. 7. Ziemie polskie w latach II wojny światowej - 3 h • Sytuacja władz polskich w trakcie II wojny światowej; rząd polski na uchodźctwie, jego struktury i funkcjonowanie. • Ziemie polskie pod okupacją niemiecką; ziemie wcielone do Rzeszy, Generalne Gubernatorstwo. • Ziemie polskie pod okupacją radziecką. 8. Polskie Państwo Podziemne – jego organizacja i funkcjonowanie – 3 h • Początki Polskiego Państwa Podziemnego. • Polityczne struktury Polskiego Państwa Podziemnego. • Wojskowe struktury Polskiego Państwa Podziemnego. • Cywilne struktury Polskiego Państwa Podziemnego. • Alternatywne wobec PPP struktury władza (skrajna prawica i komuniści). 9. Polska Ludowa – 5 h • Budowa nowych struktur państwowych w latach 1944-1947. • Mała Konstytucja z 1947 r. • Konstytucja PRL z 1952 r. – teoria i praktyka. • Charakterystyka ustroju państwa w latach 1952-1989 i jego ewolucja. • Centralne organy państwa (Sejm, rada Państwa, Rada Ministrów) • Rady narodowe. • Odbudowa administracji rządowej, reformy lat 70-tych. • Wymiar sprawiedliwości. • Kryzys państwa i jego upadek. Ćwiczenia. 1. Zagadnienia wstępne – 1 h Treść ćwiczeń, zasady prowadzenia, forma zaliczenia 2. Prawo sądowe II Rzeczypospolitej – 5 h 1. Organizacja i funkcjonowanie komisji kodyfikacyjnej w II RP Prawo karne materialne II RP ♦ Charakterystyka ogólna kodeksu karnego austriackiego z 1852 r. ♦ Charakterystyka ogólna kodeksu karnego Rzeszy Niemieckiej z. 1871 r. ♦ Charakterystyka ogólna rosyjskiego Kodeksu Tagancewa z 1903 r. a) dzieje obowiązywania Kodeksu Tagancewa na ziemiach polskich w czasie I wojny światowej i w pierwszych latach niepodległości ♦ Kodeks karny Makarewicza a) Ogólna charakterystyka kodeksu – szkoła socjologiczna, zasada indywidualizacji i subiektywizacji odpowiedzialności karnej b) Krótka charakterystyka instytucji z części ogólnej kodeksu: Przestępstwo (zbrodnia i występek, wina umyślna i nieumyślna, zamiar), zasady odpowiedzialności (okoliczności wyłączające winę, okoliczności wyłączające karalność, okoliczności wpływające na wyższą/niższą karalność), formy popełnienia przestępstwa (usiłowanie, podżeganie i pomocnictwo), kary (zasadnicze i dodatkowe, wymiar kary, warunkowe zawieszenie wykonania kary i warunkowe zwolnienie z odbywania kary), postępowanie z nieletnimi, środki zabezpieczające ♦ Kodeks wykroczeń – Rozporządzenie Prezydenta RP z11 VII 1932 r. - charakterystyka ogólna Procedura karna II RP ♦ Charakterystyka ogólna rosyjskiej procedury karnej z 1864 r. ♦ Ogólna charakterystyka austriackiego kodeksu procedury karnej z 1873 r. ♦ Ogólna charakterystyka niemieckiego kodeksu procedury karnej z 1979 r. ♦ Ogólna charakterystyka kodeksu z 1932 r. Model mieszany postępowania karnego, cechy zarówno inkwizycyjne, jak i skargowe, zasada swobodnej oceny dowodów Prawo cywilne materialne w II RP – źródła ♦ Źródła prawa z okresu zaborów a) Ziemie centralne – polsko francuskie ustawodawstwo cywilne: ● II i III Księga Kodeksu Napoleona z 1804 r. ● polskie prawo hipoteczne z lat 1818 r. i 1825 r. ● kodeks cywilny Królestwa Polskiego + zmienione prawo rodzinne z 1836 r. b) Ziemie wschodnie, które nie wchodziły w skład Królestwa Polskiego – rosyjskie prawo cywilne, przede wszystkim cz. I, t. X Zwodu praw c) Ziemie zachodnie – kodeks cywilny niemiecki z 1896 r. d) Ziemie południowe – kodeks cywilny austriacki z 1811 r.; modyfikacja trzema nowelami – z 1914, 1915 i 1916 e) Spisz i Orawa – Prawo węgierskie – z pewnymi wyjątkami prawo austriackie – rozporządzenie Rady Ministrów z 14 IX 1922 r. ♦ Sukcesy i porażki komisji kodyfikacyjnej w zakresie kodyfikacji prawa cywilnego a) Ustawy: Prawo międzynarodowe prywatne i Prawo międzydzielnicowe prywatne – 2 VII 1923r. b) Ustawa o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych – 5 II 1924 r., zm. rozporządzenie prezydenta RP z 22 III 1928 r. o ochronie wynalazków, wzorów i znaków towarowych c) Ustawa o prawie autorskim – 29 III 1926 r. d) Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – 2 VIII 1926 r. e) Prawo wekslowe i czekowe – rozporządzenie prezydenta RP z 14 IX 1924 r. zm. pod wpływem konwencji genewskich 1930 r. - ustawa z 28 IV 1936 r. f) Kodeks zobowiązań – rozporządzenie prezydenta RP z 27 X 1933 (obow. 1 VII 1934 r.) g) Kodeks handlowy – rozporządzenie prezydenta RP 27 VI 1934 r. (obow. 1 VII 1934 r.) h) Fiasko kodyfikacji - prawo małżeńskie, prawo rodzinne, prawo rzeczowe, prawo spadkowe, część ogólna prawa cywilnego Prawo cywilne procesowe w II RP ♦ Rosyjska procedura cywilne z 1864 r. ♦ Niemiecka procedura cywilna z 1877 r. ♦ Austriacka procedura cywilna z 1995 r. (”kleinowska”) ♦ Kodeks postępowania cywilnego – rozporządzenie Prezydenta RP z 29 XI 1930 r. (obow. Od 1 I 1933 r.) Wybrane gałęzie materialnego prawa cywilnego w II RP ♦ Prawo małżeńskie a) nieudane próby unifikacji – przyczyny b) b. zabór pruski - model świecki instytucji małżeństwa c) b. zabór rosyjski – model wyznaniowy instytucji małżeństwa ● problem małżeństw mieszanych ● problem zmiany miejsca zamieszkania i zmiany wyznania w celu uzyskania korzystnego wyroku w sprawach małżeńskich ● praktyka orzecznicza katolickich sądów biskupich oraz konsystorzy prawosławnych i ewangelickich ● zjawisko legalnej bigamii, wyroki SN z 8 XI 1926 oraz 10 XI 1938 r. d) b. zabór austriacki – model mieszany e) stosunki prawne między małżonkami – ustawa z 1 VII 1921 r. Postępowanie cywilne w II RP ♦ Postępowanie sporne - rozporządzenie Prezydenta RP z 29 XI 1930 r. ♦ Przepisy ogólne, zakres „spraw prywatnych” ♦ Wybrane zasady postępowania 3. Prawo w Polsce Ludowej – 3 h Charakterystyka ogólna prawa sądowego w procesie kształtowania się i początkach istnienia tzw. Polski Ludowej ♦ Utrzymanie mocy obowiązującej prawa sądowego II RP mimo krytycznego doń stosunku nowej władzy (nazywającej je „kapitalistycznym”, „burżuazyjnym” i „faszystowskim”). Próba „przystosowania” prawa międzywojennego do nowych realiów społeczno–gospodarczo–politycznych i potrzeb nowej władzy. ♦ Próba wprowadzenia zupełnie nowego, kompleksowego systemu prawnego, w celu zbudowania modelowego, „realnego” socjalizmu, zgodnie z doktryną „marksizmu–leninizmu” (socjalizm jako okres przejściowy w drodze do komunizmu, ideologia walki klas, dyktatura proletariatu, przejmowanie przez państwo własności tzw. środków produkcji), w oparciu o doświadczenia praktyki leninowskiego i stalinowskiego prawa Związku Radzieckiego Prawo karne początków Polski Ludowej ♦ Utrzymanie obowiązywania kodeksu z 1932 r. i jego „uzupełnianie” dodatkowymi regulacjami ♦ Charakterystyka ogólna dekretów mających na celu „rozliczenie” za pomocą represji karnej, istniejących i urojonych przestępstw schyłkowego okresu II RP oraz okresu okupacji a) tzw. „Sierpniówka” - Dekret z 31 VIII 1944 r. o wymiarze kary dla faszystowsko–hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego (Dz.U. nr 4, poz. 16, tekst jedn. Dz.U. z 1946 r. nr 69 poz. 377) b) Dekret z 22 I 1946 r. o odpowiedzialności za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego (Dz. U. nr 5, poz. 46) – wyłącznie do zachowań sprzed 1 IX 1939 r. c) Dekret z 28 VI 1946 r. o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości w czasie wojny 1939-1945 (Dz.U. nr 41, poz. 237) ♦ Charakterystyka ogólna dekretów mających zapewnić prawnokarną ochronę powojennej władzy komunistycznej a) Dekret z 30 X 1944 r. o ochronie państwa (Dz.U. nr 10, poz. 50) b) Dekret z 16 XI 1945 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy państwa (pierwsza wersja tzw. małego kodeksu karnego) (Dz.U. nr 5, poz. 300) d) Dekret z 13 VI 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych okresie odbudowy państwa (tzw. „mały k.k.) (Dz.U. nr 53, poz. 300) ♦ Charakterystyka ogólna dekretów i ustaw mających zapewnić ochronę prawnokarną procesowi odbudowy państwa i wprowadzeniu doń nowych urządzeń społeczno–gospodarczo–politycznych, wynikających z ideologicznych założeń socjalizmu a) Dekret z 16 XI 1945 r. o utworzeniu i zakresie działania Komisji Specjalnej do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym (Dz. U. nr 53, poz. 302) b) Dekret z 12 grudnia 1944 r. o zwalczaniu potajemnego gorzelnictwa (Dz.U. nr 15, poz. 85) Prawo cywilne początków Polski Ludowej ♦ Obowiązywanie przedwojennego prawa cywilnego w nowych realiach społeczno–polityczno–gospodarczych ♦ Dokończenie dzieła kodyfikacji sądowego prawa cywilnego nie zrealizowanego w pełni w II RP a) część ogólna prawa cywilnego: ● Prawo osobowe – dekret z 29 VIII 1945 r. - charakterystyka ogólna ● Przepisy ogólne prawa cywilnego – ustawa z 18 VII 1950 r. - charakterystyka ogólna b) prawo rodzinne i opiekuńcze: ● Prawo małżeńskie osobowe – dekret z 25 IX 1945 r. - instytucja zaręczyn, świeckość instytucji małżeństwa ● Prawo o aktach stanu cywilnego z 25 IX 1945 r. (Dz. U. nr 48, poz. 271) ● Prawo rodzinne – dekret z 22 I 1946 r. - pokrewieństwo, powinowactwo, status dzieci małżeńskich i pozamałżeńskich ● Prawo opiekuńcze – dekret z 14 V 1946 r. - charakterystyka ogólna ● Prawo małżeńskie majątkowe – dekret z 29 V 1946 r. - stanowisko prawno– majątkowe żony ● Kodeks rodzinny – ustawa z 27 VI 1950 r. - charakterystyka ogólna ● Prawo rzeczowe ● Prawo rzeczowe – dekret z 11 X 1946 r. - charakterystyka ogólna ● Prawo spadkowe – dekret z 8 X 1946 r. - charakterystyka ogólna ● Procedura cywilna – dekret z 12 XI 1946 r. ♦ Napięcie między wprowadzeniem na grunt prawa cywilnego założeń prawa socjalistycznego, a polską i europejską kulturą prawną opartą o własność prywatną i swobodny obrót towarami i usługami |
Literatura: |
1. J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa (dostępne różne wydania, najnowsze Warszawa 2010). 2. R. Łaszewski, S. Salmonowicz, Historia ustroju Polski (Toruń, różne wydania). 3. W. Uruszczak, Historia państwa i prawa polskiego, Warszawa 2011. 4. M. Kallas, A. Lityński, Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa 2003. 5. E. Borkowska – Bagieńska, Historia prawa sądowego, Warszawa 2006. |
Metody i kryteria oceniania: |
Podstawowe kryteria oceniania: • Wykład: wiedza udokumentowana na podstawie egzaminu. • Ćwiczenia: - obecność - 30%, - aktywność - 30%, - pozytywny wynik kolokwium - 40% Przy wypełnieniu dwóch pierwszych kryteriów ocena maksymalna – dst plus Przy zaliczeniu kolokwium na ocenę pozytywną (7-10 pkt) ocena ostateczna to dobry, dobry plus lub bdb. Na ćwiczeniach ocenie podlegają kryteria: W1, W2, U1, U2, K1, K2. |
Praktyki zawodowe: |
Nie dotyczy. |
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.