Historia sztuki Europy (w tym polskiej) i Ameryki Północnej od końca XVIII w. do 1945 r.

MALARSTWO

Wykład trwający trzy semestry poświęcony jest problematyce malarstwa europejskiego i amerykańskiego od drugiej połowy XVIII wieku do 1945 roku. Tematyka zajęć ma na celu poszerzenie wiedzy o głównych nurtach i czołowych przedstawicielach malarstwa nowoczesnego począwszy od klasycyzmu po lata 30. i 40. XX wieku. Charakterystyka poszczególnych kierunków i ich twórców uczy podstawowych metod analizy i interpretacji wybranych prac. Formuła zajęć wyrabia umiejętność samodzielnego zastosowania tej wiedzy w praktyce, umożliwiającej analizę dzieła sztuki pod kątem stylu, datowania a także warstwy treściowej. Równocześnie wpływa na samoświadomość wiedzy dotyczącej malarstwa nowoczesnego, jego znaczenia dla dziedzictwa kulturowego i wagi jego ochrony.

MALARSTWO (WYKŁAD)

W trakcie wykładu omawiane są najważniejsze zagadnienia sztuki nowoczesnej od połowy wieku XVIII do połowy wieku XX. Pod względem geograficznym zajęcia obejmują między innymi środowiska artystyczne rozwijające się na terenie Polski, Francji, Italii, Hiszpanii, Niemiec i Austrii, Anglii, Skandynawii, Rosji oraz Ameryki Północnej. W ramach wykładu szczegółowo charakteryzowane są najważniejsze nurty oraz twórczość wybranych artystów na tle przemian społeczno-kulturowych i politycznych. Punktem wyjścia jest geneza klasycyzmu i preromantyzmu w II połowie XVIII wieku, następnie malarstwo XIX wieku (akademizm, realizm, romantyzm, symbolizm), przełom impresjonistyczny, awangarda pocz. XX wieku i sztuka po I wojnie światowej. Wykład w znaczny sposób poszerza wiedzę z zakresu malarstwa nowoczesnego, obejmującą specjalistyczną terminologię, znajomość najważniejszych kierunków, twórców i dzieł o charakterze przełomowym. Jednocześnie podkreśla znaczenie malarstwa nowoczesnego w kulturowym dziedzictwie oraz zwraca uwagę na rolę w procesie dialogu między środowiskami. Uczy metod analizy i interpretacji dzieł malarskich powstałych od końca XVIII w. do 1945 roku. Problematyka i formuła zajęć wyrabia umiejętność analizy i interpretacji wybranych dzieł pod kątem techniki, datowania, stylu, warstwy formalnej, treściowej i symbolicznej, a także w kontekście przemian zachodzących w sztuce nowoczesnej. Jednocześnie zajęcia motywują do poszerzania wiedzy z zakresu malarstwa nowoczesnego, a także wyrabiają świadomość jego znaczenia w rozwoju sztuki, wpływając na wykształcenie postawy odpowiedzialności za zachowanie dla kolejnych pokoleń dziedzictwa sztuki nowoczesnej.

TEMATY (WYKŁAD semestr II)

1. Impresjonizm i postimpresjonizm – doktryna, nazwa, cechy artystyczne; prekursorzy (Boudin, Jongkind); Manet; Monet, Renoir, Sisley, Pisarro, Degas; wpływ na malarstwo europejskie (impresjonizm niemiecki – Lieberman, Corinth); postimpresjonizm – założenia (Aurier) (syntetyzm i cloissonizm); Gauguin, Van Gogh, Cézanne; neoimpresjonizm (Seurat, Signac); de Tolouse-Lautrec – nowe formy wyrazu. 4h

2. Impresjonizm, symbolizm i wczesny ekspresjonizm w malarstwie polskim. Twórczość artystów związana z krakowską ASP. Środowisko warszawskie 4h

3. Fowizm i ekspresjonizm – doktryny, nazwy, cechy i postawy artystyczne: fowizm – Matisse, Dufy, Friesz, Derain, Vlaminck,; Rouault; Die Brücke – Kirchner, Schmidt-Rottluff, Heckel, Pechstein, Nolde; Bubnowyj Walet – Łarionow (łuczyzm), Gonczarowa; Der Blaue Reiter i geneza sztuki abstrakcyjnej; Kandinski - teorie i malarstwo; Jawlensky, Marc, Macke; Klee; Die Pathetiker – Meidner, Steinhardt i geneza aktywizmu; ikonografia rewolucji (symbolika chrystologiczna). 4h

4. Kubizm – geneza sztuki XX wieku; założenia, zasady kierunku (Apolinaire), ikonografia; Picasso, Braque, Gris, Marcoussis; orfizm – Delaunay; Section d’or; Leger ; Guernica i twórczość międzywojenna Picassa; kubizm w sztuce Europy 4h

5. Futuryzm – ideologia (Marinetti), cechy i ikonografia; stosunek do świata; manifesty; człowiek zwielokrotniony; maszyna; Balla, Boccioni, Severini, Carra,; aeropittura; malarstwo metafizyczne – de Chirico. 2h

6. Dadaizm i surrealizm – założenia, postawa artystyczna; znaczenie ideologii anarchistycz-nych; Cabaret Voltaire (Słodki); Janco, Ball, Arp, Taeuber-Arp; dada w Niemczech (aspekty polityczne) – Grosz, Dix, Hausmann, Schwitters; dada w Paryżu i geneza surrealizmu; założenia i ideologia (Breton), ikonografia, metoda i typy twórczości; nowe techniki; Dali, Magritte, Ernst, Delvaux, Masson, Matta; Belmer; surrealizm w Czechach (poetyzm). 2h

7. Konstruktywizm – recepcja sztuki zachodniej w Rosji; Malewicz – kubofuturyzm i suprematyzm; Sojuz Mołodioży; sztuka czasów rewolucji; instytucje – Inchuk, Wchutemas, Ginchuk, Unovis; Puni, Tatlin, Rodczenko i „sztuka bezprzedmiotowa”; czysty konstrukty-wizm - Pevsner, Gabo; sztuka propagandowa – Lisicki 2h

8. Neoplastycyzm –koncepcje Mondriana, symbolika linii i barwy; elementaryzm van Doesburga. 2h

9. Awangarda w sztuce polskiej: Formiści; Bunt: Jung Idysz, nurt konstruktywizmu (Blok, Praesens, a.r.) 4h

MALARSTWO ĆWICZENIA

Problematyka ćwiczeń łączy się z wykładem. W głównej części zajęcia poświęcone są najważniejszym tekstom teoretycznym dotyczących malarstwa nowoczesnego. W ramach zajęć omawiane są teksty źródłowe i krytyczne poświęcone sztuce, obejmującej drugą połowę XIX i pierwsza połowę XX wieku. Ich analiza pomaga lepiej zrozumieć podstawy teoretyczne sztuki wybranego okresu. Tematyka i specyfika ćwiczeń pogłębia wiedzę dotyczącą malarstwa nowoczesnego, jego analizy i interpretacji na różnych poziomach, powiązaną z teorią sztuki. Wyrabia umiejętność analizy i interpretacji wybranych dzieł malarskich pod kątem formy i treści, przydatną w przygotowaniu wypowiedzi ustnych i pisemnych na zadany temat, w oparciu o teksty teoretyczne i literaturę przedmiotu, w których sformułowane argumenty i wnioski dotyczące teorii i praktyki artystycznej odwołują się do poglądów innych autorów. Jednocześnie zajęcia motywują do poszerzania wiedzy z zakresu teoretycznych podstaw malarstwa nowoczesnego, rozwijają umiejętność określenia priorytetów oraz poziomu swojej wiedzy przydatnych w realizacji zadań indywidualnych i zespołowych

Tematy

1. Recepcja impresjonizmu (2h)

2. Podstawy teoretyczne neoimpresjonizmu-P. Signac, Od E. Delacroix do neoimpresjonizmu (2h)

3. A. Aurier- symbolizm (2h)

4. M. Denis- neotradycjonizm (2h)

5. Recepcja twórczości Cézanne’a (2h)

6. Teksty teoretyczne z kręgu awangardy- Matisse, Gleizes i Metzinger, Apollinaire, Boccioni, Severini, Léger, Marc, Kandinsky, Malewicz, Mondrian, Breton (10 h)

7. Wybrane teksty powstałe w kręgu awangardy polskiej (4h)

8. Krytyka a awangarda (3 h)

9. „Powrót do porządku”- nowy klasycyzm- podstawy teoretyczne (3 h)

MALARSTWO

Do zapoznania się z wybranymi fragmentami wskazanymi przez prowadzącego

WYKŁAD (Semestr II)

Podstawowa

Sztuka świata, t.8, Warszawa 1994.

Sztuka świata, t.9, Warszawa 1996.

Richard L., Encyklopedia ekspresjonizmu, Warszawa 1996.

Sérullaz M., Encyklopedia impresjonizmu, Warszawa 1991.

Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, oprac. Grabska E., Morawska H., Warszawa 1969.

Baranowicz Z., Polska awangarda artystyczna 1918-1939,

Baumgarth Ch., Futuryzm, Warszawa 1987.

Clegg E., Art, Design&Architecture in Central Europe 1890-1920, Yale University Press 2006.

Janicka K., Surrealizm, Warszawa 1985.

Juszczak W., Postimpresjoniści, Warszawa 1985.

Kępiński Z., Impresjonizm, Warszawa 1982.

Kossowska I. i Kossowski Ł., Malarstwo polskie, Symbolizm i Młoda Polska,

Malinowski J., Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003.

Overy P., De Stijl, Warszawa 1979.

Passeron R., Encyklopedia surrealizmu, Warszawa 1993.

Porębski M., Kubizm, Warszawa 1986.

Richter Ch., Dadaizm, Warszawa 1983.

Stopczyk S., Malarstwo polskie. Impresjonizm, Warszawa 1987.

Turowski A., W kręgu konstruktywizmu, Warszawa 1979.

Willett J., Ekspresjonizm, Warszawa 1976.

Uzupełniająca

Bassie A., Ekspresjonizm, Warszawa 2006.

Die Künstlergruppe „Brücke”: Ernst Ludwik Kirchner, Erich Heckel, Karl Schmidt -Rottluff, Max Pechstein, Otto Mueller: Gemälde, Aquarelle, Zeichnungen und Druckgraphik, Katalog zur Ausstellung, Hannover 1982.

Ekspresjonizm, w sztuce polskiej, kat. wystawy oprac. Łukaszewicz P., Malinowski J., Wrocław 1980.

Futurismus: radikale Avantgarde, hrsg. Von E. Benesch, I. Brugger, Wien 2003.

Geron M., Formiści. Twórczość i programy artystyczne, Toruń 2015.

Geron M., Malinowski J. , Manifesty polskiej awangardy artystycznej. Formiści-Bunt-Jung Idysz 1917-1923, Warszawa-Toruń 2019.

Golding J., Cubism: a history and analysis 1907-1914, Cambridge 1988.

Green Ch., Cubism and its enemies: modern movements and reaction in French art 1916-1928, New Haven, London, Yale 1987.

Lista G., Futuryzm, Warszawa 2002.

Malinowski J., Grupa „Jung Idysz” i żydowskie środowisko „Nowej Sztuki” w Polsce 1918-1922, Warszawa 1991.

Malinowski J., Julian Fałat, Warszawa 1987.

Malinowski J., Malarstwo i rzeźba Żydów polskich XIX i XX w., Warszawa 2000.

Malinowski J., Leon Wyczółkowski, Kraków 1995.

Malinowski J., Sztuka i nowa wspólnota: Zrzeszenie Artystów „Bunt” 1917-1922, Wrocław 1991.

Matejko: obrazy olejne, J. Malinowski, K. Sroczyńska, Warszawa 1998.

Martin M. W., Futurist art and theory 1909-1915, Oxford 1968.

Nabis 1888-1900: Pierre Bonnard, Maurice Denis, Henri-Gabriel Ibels, Georges Lacombe, Aristide Maillol, Paul-Elie Ranson, József Rippl-Ronai, Kerr-Xavier Roussel, Paul Sérusier, Félix Verkade, Edouard Vuillard, Zurich 1993.

Papież awangardy: Tadeusz Peiper w Hiszpanii, Polsce, Europie, Muzeum Narodowe w Warszawie 2015.

Passeron R. Surrealizm, Warszawa 2002.

Turowski A., Budowniczowie świata: z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej, Kraków 2000.

Turowski A., Konstruktywizm polski: próba rekonstrukcji nurtu (1921-1934), Wrocław 1981.

Turowski A., Malewicz w Warszawie: rekonstrukcje i symulacje, Kraków 2002.

Vezin A., Kandinsky and der Blaue Reiter, Paris 1992.

ĆWICZENIA

Podstawowa

Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, oprac. Grabska E., Morawska H., Warszawa 1969.

M. Geron, Malinowski J., Manifesty polskiej awangardy artystycznej: Formiści-Bunt-Jung Idysz 1917-1922, Warszawa-Toruń 2019.

Moderniści o sztuce, wybór oprac. E. Grabska, Warszawa 1971.

Wierzbicka A., We Francji i w Polsce 1900-1939: sztuka jej historyczne uwarunkowania i odbiór w świetle krytyków polsko-francuskich, Warszawa 2009.

Uzupełniająca

Artyści polscy w Paryżu: antologia tekstów o polskiej kolonii artystycznej czynnej w Paryżu w latach 1900-1939, oprac. A. Wierzbicka, Warszawa 2008.

I. Danielewicz, Kolekcja Gabrieli Zapolskiej, [w:] Ars Longa. Prace dedykowane pamięci profesora Jana Białostockiego. Materiały sesji SHS Warszawa listopad 1998, Warszawa 1999, s.421-439

W. Jaworska, Munch i Przybyszewski, „Rocznik Historii Sztuki” 1974, s.72 – 96.

Totenmesse. Munch – Weiss-Przybyszewski, kat. wystawy Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w

D. Jurkiewicz – Eckert, Polska krytyka artystyczna w latach 1906 – 1939 wobec dzieł Cézanne’a, „Ikonotheka” 2000, t.14, s.187-218.

J. Malinowski, Impresjonizm w polskiej krytyce artystycznej lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku, [w:] Myśl o sztuce. Materiały Sesji zorganizowanej z okazji czterdziestolecia istnienia SHS Warszawa listopad 1974 , Warszawa 1976.

A.K. Olszewski, Krytyka sztuki nowoczesnej we Francji w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Sztuka Dwudziestolecia Międzywojennego. Materiały sesji SHS, Warszawa październik 1980, Warszawa 1982.

D. Szczuka, „Wołanie o ład”. Krytyka artystyczna wobec klasycyzujących tendencji w sztuce lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, [w:] „Roczniki Humanistyczne” 1998, z.4.

Totenmesse. Munch – Weiss-Przybyszewski, kat. wystawy Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie 1995

MALARSTWO

Wykład trwający trzy semestry poświęcony jest problematyce malarstwa europejskiego i amerykańskiego od drugiej połowy XVIII wieku do 1945 roku. Tematyka zajęć ma na celu poszerzenie wiedzy o głównych nurtach i czołowych przedstawicielach malarstwa nowoczesnego począwszy od klasycyzmu po lata 30. i 40. XX wieku. Charakterystyka poszczególnych kierunków i ich twórców uczy podstawowych metod analizy i interpretacji wybranych prac. Formuła zajęć wyrabia umiejętność samodzielnego zastosowania tej wiedzy w praktyce, umożliwiającej analizę dzieła sztuki pod kątem stylu, datowania a także warstwy treściowej. Równocześnie wpływa na samoświadomość wiedzy dotyczącej malarstwa nowoczesnego, jego znaczenia dla dziedzictwa kulturowego i wagi jego ochrony.

MALARSTWO (WYKŁAD)

W trakcie wykładu omawiane są najważniejsze zagadnienia sztuki nowoczesnej od połowy wieku XVIII do połowy wieku XX. Pod względem geograficznym zajęcia obejmują między innymi środowiska artystyczne rozwijające się na terenie Polski, Francji, Italii, Hiszpanii, Niemiec i Austrii, Anglii, Skandynawii, Rosji oraz Ameryki Północnej. W ramach wykładu szczegółowo charakteryzowane są najważniejsze nurty oraz twórczość wybranych artystów na tle przemian społeczno-kulturowych i politycznych. Punktem wyjścia jest geneza klasycyzmu i preromantyzmu w II połowie XVIII wieku, następnie malarstwo XIX wieku (akademizm, realizm, romantyzm, symbolizm), przełom impresjonistyczny, awangarda pocz. XX wieku i sztuka po I wojnie światowej. Wykład w znaczny sposób poszerza wiedzę z zakresu malarstwa nowoczesnego, obejmującą specjalistyczną terminologię, znajomość najważniejszych kierunków, twórców i dzieł o charakterze przełomowym. Jednocześnie podkreśla znaczenie malarstwa nowoczesnego w kulturowym dziedzictwie oraz zwraca uwagę na rolę w procesie dialogu między środowiskami. Uczy metod analizy i interpretacji dzieł malarskich powstałych od końca XVIII w. do 1945 roku. Problematyka i formuła zajęć wyrabia umiejętność analizy i interpretacji wybranych dzieł pod kątem techniki, datowania, stylu, warstwy formalnej, treściowej i symbolicznej, a także w kontekście przemian zachodzących w sztuce nowoczesnej. Jednocześnie zajęcia motywują do poszerzania wiedzy z zakresu malarstwa nowoczesnego, a także wyrabiają świadomość jego znaczenia w rozwoju sztuki, wpływając na wykształcenie postawy odpowiedzialności za zachowanie dla kolejnych pokoleń dziedzictwa sztuki nowoczesnej.

TEMATY (WYKŁAD semestr II)

1. Impresjonizm i postimpresjonizm – doktryna, nazwa, cechy artystyczne; prekursorzy (Boudin, Jongkind); Manet; Monet, Renoir, Sisley, Pisarro, Degas; wpływ na malarstwo europejskie (impresjonizm niemiecki – Lieberman, Corinth); postimpresjonizm – założenia (Aurier) (syntetyzm i cloissonizm); Gauguin, Van Gogh, Cézanne; neoimpresjonizm (Seurat, Signac); de Tolouse-Lautrec – nowe formy wyrazu. 4h

2. Impresjonizm, symbolizm i wczesny ekspresjonizm w malarstwie polskim. Twórczość artystów związana z krakowską ASP. Środowisko warszawskie 4h

3. Fowizm i ekspresjonizm – doktryny, nazwy, cechy i postawy artystyczne: fowizm – Matisse, Dufy, Friesz, Derain, Vlaminck,; Rouault; Die Brücke – Kirchner, Schmidt-Rottluff, Heckel, Pechstein, Nolde; Bubnowyj Walet – Łarionow (łuczyzm), Gonczarowa; Der Blaue Reiter i geneza sztuki abstrakcyjnej; Kandinski - teorie i malarstwo; Jawlensky, Marc, Macke; Klee; Die Pathetiker – Meidner, Steinhardt i geneza aktywizmu; ikonografia rewolucji (symbolika chrystologiczna). 4h

4. Kubizm – geneza sztuki XX wieku; założenia, zasady kierunku (Apolinaire), ikonografia; Picasso, Braque, Gris, Marcoussis; orfizm – Delaunay; Section d’or; Leger ; Guernica i twórczość międzywojenna Picassa; kubizm w sztuce Europy 4h

5. Futuryzm – ideologia (Marinetti), cechy i ikonografia; stosunek do świata; manifesty; człowiek zwielokrotniony; maszyna; Balla, Boccioni, Severini, Carra,; aeropittura; malarstwo metafizyczne – de Chirico. 2h

6. Dadaizm i surrealizm – założenia, postawa artystyczna; znaczenie ideologii anarchistycz-nych; Cabaret Voltaire (Słodki); Janco, Ball, Arp, Taeuber-Arp; dada w Niemczech (aspekty polityczne) – Grosz, Dix, Hausmann, Schwitters; dada w Paryżu i geneza surrealizmu; założenia i ideologia (Breton), ikonografia, metoda i typy twórczości; nowe techniki; Dali, Magritte, Ernst, Delvaux, Masson, Matta; Belmer; surrealizm w Czechach (poetyzm). 2h

7. Konstruktywizm – recepcja sztuki zachodniej w Rosji; Malewicz – kubofuturyzm i suprematyzm; Sojuz Mołodioży; sztuka czasów rewolucji; instytucje – Inchuk, Wchutemas, Ginchuk, Unovis; Puni, Tatlin, Rodczenko i „sztuka bezprzedmiotowa”; czysty konstrukty-wizm - Pevsner, Gabo; sztuka propagandowa – Lisicki 2h

8. Neoplastycyzm –koncepcje Mondriana, symbolika linii i barwy; elementaryzm van Doesburga. 2h

9. Awangarda w sztuce polskiej: Formiści; Bunt: Jung Idysz, nurt konstruktywizmu (Blok, Praesens, a.r.) 4h

MALARSTWO ĆWICZENIA

Problematyka ćwiczeń łączy się z wykładem. W głównej części zajęcia poświęcone są najważniejszym tekstom teoretycznym dotyczących malarstwa nowoczesnego. W ramach zajęć omawiane są teksty źródłowe i krytyczne poświęcone sztuce, obejmującej drugą połowę XIX i pierwsza połowę XX wieku. Ich analiza pomaga lepiej zrozumieć podstawy teoretyczne sztuki wybranego okresu. Tematyka i specyfika ćwiczeń pogłębia wiedzę dotyczącą malarstwa nowoczesnego, jego analizy i interpretacji na różnych poziomach, powiązaną z teorią sztuki. Wyrabia umiejętność analizy i interpretacji wybranych dzieł malarskich pod kątem formy i treści, przydatną w przygotowaniu wypowiedzi ustnych i pisemnych na zadany temat, w oparciu o teksty teoretyczne i literaturę przedmiotu, w których sformułowane argumenty i wnioski dotyczące teorii i praktyki artystycznej odwołują się do poglądów innych autorów. Jednocześnie zajęcia motywują do poszerzania wiedzy z zakresu teoretycznych podstaw malarstwa nowoczesnego, rozwijają umiejętność określenia priorytetów oraz poziomu swojej wiedzy przydatnych w realizacji zadań indywidualnych i zespołowych

Tematy

1. Recepcja impresjonizmu (2h)

2. Podstawy teoretyczne neoimpresjonizmu-P. Signac, Od E. Delacroix do neoimpresjonizmu (2h)

3. A. Aurier- symbolizm (2h)

4. M. Denis- neotradycjonizm (2h)

5. Recepcja twórczości Cézanne’a (2h)

6. Teksty teoretyczne z kręgu awangardy- Matisse, Gleizes i Metzinger, Apollinaire, Boccioni, Severini, Léger, Marc, Kandinsky, Malewicz, Mondrian, Breton (10 h)

7. Wybrane teksty powstałe w kręgu awangardy polskiej (4h)

8. Krytyka a awangarda (3 h)

9. „Powrót do porządku”- nowy klasycyzm- podstawy teoretyczne (3 h)

MALARSTWO

Do zapoznania się z wybranymi fragmentami wskazanymi przez prowadzącego

WYKŁAD (Semestr II)

Podstawowa

Sztuka świata, t.8, Warszawa 1994.

Sztuka świata, t.9, Warszawa 1996.

Richard L., Encyklopedia ekspresjonizmu, Warszawa 1996.

Sérullaz M., Encyklopedia impresjonizmu, Warszawa 1991.

Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, oprac. Grabska E., Morawska H., Warszawa 1969.

Baranowicz Z., Polska awangarda artystyczna 1918-1939,

Baumgarth Ch., Futuryzm, Warszawa 1987.

Clegg E., Art, Design&Architecture in Central Europe 1890-1920, Yale University Press 2006.

Janicka K., Surrealizm, Warszawa 1985.

Juszczak W., Postimpresjoniści, Warszawa 1985.

Kępiński Z., Impresjonizm, Warszawa 1982.

Kossowska I. i Kossowski Ł., Malarstwo polskie, Symbolizm i Młoda Polska,

Malinowski J., Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003.

Overy P., De Stijl, Warszawa 1979.

Passeron R., Encyklopedia surrealizmu, Warszawa 1993.

Porębski M., Kubizm, Warszawa 1986.

Richter Ch., Dadaizm, Warszawa 1983.

Stopczyk S., Malarstwo polskie. Impresjonizm, Warszawa 1987.

Turowski A., W kręgu konstruktywizmu, Warszawa 1979.

Willett J., Ekspresjonizm, Warszawa 1976.

Uzupełniająca

Bassie A., Ekspresjonizm, Warszawa 2006.

Die Künstlergruppe „Brücke”: Ernst Ludwik Kirchner, Erich Heckel, Karl Schmidt -Rottluff, Max Pechstein, Otto Mueller: Gemälde, Aquarelle, Zeichnungen und Druckgraphik, Katalog zur Ausstellung, Hannover 1982.

Ekspresjonizm, w sztuce polskiej, kat. wystawy oprac. Łukaszewicz P., Malinowski J., Wrocław 1980.

Futurismus: radikale Avantgarde, hrsg. Von E. Benesch, I. Brugger, Wien 2003.

Geron M., Formiści. Twórczość i programy artystyczne, Toruń 2015.

Geron M., Malinowski J. , Manifesty polskiej awangardy artystycznej. Formiści-Bunt-Jung Idysz 1917-1923, Warszawa-Toruń 2019.

Golding J., Cubism: a history and analysis 1907-1914, Cambridge 1988.

Green Ch., Cubism and its enemies: modern movements and reaction in French art 1916-1928, New Haven, London, Yale 1987.

Lista G., Futuryzm, Warszawa 2002.

Malinowski J., Grupa „Jung Idysz” i żydowskie środowisko „Nowej Sztuki” w Polsce 1918-1922, Warszawa 1991.

Malinowski J., Julian Fałat, Warszawa 1987.

Malinowski J., Malarstwo i rzeźba Żydów polskich XIX i XX w., Warszawa 2000.

Malinowski J., Leon Wyczółkowski, Kraków 1995.

Malinowski J., Sztuka i nowa wspólnota: Zrzeszenie Artystów „Bunt” 1917-1922, Wrocław 1991.

Matejko: obrazy olejne, J. Malinowski, K. Sroczyńska, Warszawa 1998.

Martin M. W., Futurist art and theory 1909-1915, Oxford 1968.

Nabis 1888-1900: Pierre Bonnard, Maurice Denis, Henri-Gabriel Ibels, Georges Lacombe, Aristide Maillol, Paul-Elie Ranson, József Rippl-Ronai, Kerr-Xavier Roussel, Paul Sérusier, Félix Verkade, Edouard Vuillard, Zurich 1993.

Papież awangardy: Tadeusz Peiper w Hiszpanii, Polsce, Europie, Muzeum Narodowe w Warszawie 2015.

Passeron R. Surrealizm, Warszawa 2002.

Turowski A., Budowniczowie świata: z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej, Kraków 2000.

Turowski A., Konstruktywizm polski: próba rekonstrukcji nurtu (1921-1934), Wrocław 1981.

Turowski A., Malewicz w Warszawie: rekonstrukcje i symulacje, Kraków 2002.

Vezin A., Kandinsky and der Blaue Reiter, Paris 1992.

ĆWICZENIA

Podstawowa

Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, oprac. Grabska E., Morawska H., Warszawa 1969.

M. Geron, Malinowski J., Manifesty polskiej awangardy artystycznej: Formiści-Bunt-Jung Idysz 1917-1922, Warszawa-Toruń 2019.

Moderniści o sztuce, wybór oprac. E. Grabska, Warszawa 1971.

Wierzbicka A., We Francji i w Polsce 1900-1939: sztuka jej historyczne uwarunkowania i odbiór w świetle krytyków polsko-francuskich, Warszawa 2009.

Uzupełniająca

Artyści polscy w Paryżu: antologia tekstów o polskiej kolonii artystycznej czynnej w Paryżu w latach 1900-1939, oprac. A. Wierzbicka, Warszawa 2008.

I. Danielewicz, Kolekcja Gabrieli Zapolskiej, [w:] Ars Longa. Prace dedykowane pamięci profesora Jana Białostockiego. Materiały sesji SHS Warszawa listopad 1998, Warszawa 1999, s.421-439

W. Jaworska, Munch i Przybyszewski, „Rocznik Historii Sztuki” 1974, s.72 – 96.

Totenmesse. Munch – Weiss-Przybyszewski, kat. wystawy Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w

D. Jurkiewicz – Eckert, Polska krytyka artystyczna w latach 1906 – 1939 wobec dzieł Cézanne’a, „Ikonotheka” 2000, t.14, s.187-218.

J. Malinowski, Impresjonizm w polskiej krytyce artystycznej lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku, [w:] Myśl o sztuce. Materiały Sesji zorganizowanej z okazji czterdziestolecia istnienia SHS Warszawa listopad 1974 , Warszawa 1976.

A.K. Olszewski, Krytyka sztuki nowoczesnej we Francji w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Sztuka Dwudziestolecia Międzywojennego. Materiały sesji SHS, Warszawa październik 1980, Warszawa 1982.

D. Szczuka, „Wołanie o ład”. Krytyka artystyczna wobec klasycyzujących tendencji w sztuce lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, [w:] „Roczniki Humanistyczne” 1998, z.4.

Totenmesse. Munch – Weiss-Przybyszewski, kat. wystawy Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie 1995

MALARSTWO

Wykład trwający trzy semestry poświęcony jest problematyce malarstwa europejskiego i amerykańskiego od drugiej połowy XVIII wieku do 1945 roku. Tematyka zajęć ma na celu poszerzenie wiedzy o głównych nurtach i czołowych przedstawicielach malarstwa nowoczesnego począwszy od klasycyzmu po lata 30. i 40. XX wieku. Charakterystyka poszczególnych kierunków i ich twórców uczy podstawowych metod analizy i interpretacji wybranych prac. Formuła zajęć wyrabia umiejętność samodzielnego zastosowania tej wiedzy w praktyce, umożliwiającej analizę dzieła sztuki pod kątem stylu, datowania a także warstwy treściowej. Równocześnie wpływa na samoświadomość wiedzy dotyczącej malarstwa nowoczesnego, jego znaczenia dla dziedzictwa kulturowego i wagi jego ochrony.

MALARSTWO (WYKŁAD)

W trakcie wykładu omawiane są najważniejsze zagadnienia sztuki nowoczesnej od połowy wieku XVIII do połowy wieku XX. Pod względem geograficznym zajęcia obejmują między innymi środowiska artystyczne rozwijające się na terenie Polski, Francji, Italii, Hiszpanii, Niemiec i Austrii, Anglii, Skandynawii, Rosji oraz Ameryki Północnej. W ramach wykładu szczegółowo charakteryzowane są najważniejsze nurty oraz twórczość wybranych artystów na tle przemian społeczno-kulturowych i politycznych. Punktem wyjścia jest geneza klasycyzmu i preromantyzmu w II połowie XVIII wieku, następnie malarstwo XIX wieku (akademizm, realizm, romantyzm, symbolizm), przełom impresjonistyczny, awangarda pocz. XX wieku i sztuka po I wojnie światowej. Wykład w znaczny sposób poszerza wiedzę z zakresu malarstwa nowoczesnego, obejmującą specjalistyczną terminologię, znajomość najważniejszych kierunków, twórców i dzieł o charakterze przełomowym. Jednocześnie podkreśla znaczenie malarstwa nowoczesnego w kulturowym dziedzictwie oraz zwraca uwagę na rolę w procesie dialogu między środowiskami. Uczy metod analizy i interpretacji dzieł malarskich powstałych od końca XVIII w. do 1945 roku. Problematyka i formuła zajęć wyrabia umiejętność analizy i interpretacji wybranych dzieł pod kątem techniki, datowania, stylu, warstwy formalnej, treściowej i symbolicznej, a także w kontekście przemian zachodzących w sztuce nowoczesnej. Jednocześnie zajęcia motywują do poszerzania wiedzy z zakresu malarstwa nowoczesnego, a także wyrabiają świadomość jego znaczenia w rozwoju sztuki, wpływając na wykształcenie postawy odpowiedzialności za zachowanie dla kolejnych pokoleń dziedzictwa sztuki nowoczesnej.

TEMATY (WYKŁAD semestr II)

1. Impresjonizm i postimpresjonizm – doktryna, nazwa, cechy artystyczne; prekursorzy (Boudin, Jongkind); Manet; Monet, Renoir, Sisley, Pisarro, Degas; wpływ na malarstwo europejskie (impresjonizm niemiecki – Lieberman, Corinth); postimpresjonizm – założenia (Aurier) (syntetyzm i cloissonizm); Gauguin, Van Gogh, Cézanne; neoimpresjonizm (Seurat, Signac); de Tolouse-Lautrec – nowe formy wyrazu. 4h

2. Impresjonizm, symbolizm i wczesny ekspresjonizm w malarstwie polskim. Twórczość artystów związana z krakowską ASP. Środowisko warszawskie 4h

3. Fowizm i ekspresjonizm – doktryny, nazwy, cechy i postawy artystyczne: fowizm – Matisse, Dufy, Friesz, Derain, Vlaminck,; Rouault; Die Brücke – Kirchner, Schmidt-Rottluff, Heckel, Pechstein, Nolde; Bubnowyj Walet – Łarionow (łuczyzm), Gonczarowa; Der Blaue Reiter i geneza sztuki abstrakcyjnej; Kandinski - teorie i malarstwo; Jawlensky, Marc, Macke; Klee; Die Pathetiker – Meidner, Steinhardt i geneza aktywizmu; ikonografia rewolucji (symbolika chrystologiczna). 4h

4. Kubizm – geneza sztuki XX wieku; założenia, zasady kierunku (Apolinaire), ikonografia; Picasso, Braque, Gris, Marcoussis; orfizm – Delaunay; Section d’or; Leger ; Guernica i twórczość międzywojenna Picassa; kubizm w sztuce Europy 4h

5. Futuryzm – ideologia (Marinetti), cechy i ikonografia; stosunek do świata; manifesty; człowiek zwielokrotniony; maszyna; Balla, Boccioni, Severini, Carra,; aeropittura; malarstwo metafizyczne – de Chirico. 2h

6. Dadaizm i surrealizm – założenia, postawa artystyczna; znaczenie ideologii anarchistycz-nych; Cabaret Voltaire (Słodki); Janco, Ball, Arp, Taeuber-Arp; dada w Niemczech (aspekty polityczne) – Grosz, Dix, Hausmann, Schwitters; dada w Paryżu i geneza surrealizmu; założenia i ideologia (Breton), ikonografia, metoda i typy twórczości; nowe techniki; Dali, Magritte, Ernst, Delvaux, Masson, Matta; Belmer; surrealizm w Czechach (poetyzm). 2h

7. Konstruktywizm – recepcja sztuki zachodniej w Rosji; Malewicz – kubofuturyzm i suprematyzm; Sojuz Mołodioży; sztuka czasów rewolucji; instytucje – Inchuk, Wchutemas, Ginchuk, Unovis; Puni, Tatlin, Rodczenko i „sztuka bezprzedmiotowa”; czysty konstrukty-wizm - Pevsner, Gabo; sztuka propagandowa – Lisicki 2h

8. Neoplastycyzm –koncepcje Mondriana, symbolika linii i barwy; elementaryzm van Doesburga. 2h

9. Awangarda w sztuce polskiej: Formiści; Bunt: Jung Idysz, nurt konstruktywizmu (Blok, Praesens, a.r.) 4h

MALARSTWO ĆWICZENIA

Problematyka ćwiczeń łączy się z wykładem. W głównej części zajęcia poświęcone są najważniejszym tekstom teoretycznym dotyczących malarstwa nowoczesnego. W ramach zajęć omawiane są teksty źródłowe i krytyczne poświęcone sztuce, obejmującej drugą połowę XIX i pierwsza połowę XX wieku. Ich analiza pomaga lepiej zrozumieć podstawy teoretyczne sztuki wybranego okresu. Tematyka i specyfika ćwiczeń pogłębia wiedzę dotyczącą malarstwa nowoczesnego, jego analizy i interpretacji na różnych poziomach, powiązaną z teorią sztuki. Wyrabia umiejętność analizy i interpretacji wybranych dzieł malarskich pod kątem formy i treści, przydatną w przygotowaniu wypowiedzi ustnych i pisemnych na zadany temat, w oparciu o teksty teoretyczne i literaturę przedmiotu, w których sformułowane argumenty i wnioski dotyczące teorii i praktyki artystycznej odwołują się do poglądów innych autorów. Jednocześnie zajęcia motywują do poszerzania wiedzy z zakresu teoretycznych podstaw malarstwa nowoczesnego, rozwijają umiejętność określenia priorytetów oraz poziomu swojej wiedzy przydatnych w realizacji zadań indywidualnych i zespołowych

Tematy

1. Recepcja impresjonizmu (2h)

2. Podstawy teoretyczne neoimpresjonizmu-P. Signac, Od E. Delacroix do neoimpresjonizmu (2h)

3. A. Aurier- symbolizm (2h)

4. M. Denis- neotradycjonizm (2h)

5. Recepcja twórczości Cézanne’a (2h)

6. Teksty teoretyczne z kręgu awangardy- Matisse, Gleizes i Metzinger, Apollinaire, Boccioni, Severini, Léger, Marc, Kandinsky, Malewicz, Mondrian, Breton (10 h)

7. Wybrane teksty powstałe w kręgu awangardy polskiej (4h)

8. Krytyka a awangarda (3 h)

9. „Powrót do porządku”- nowy klasycyzm- podstawy teoretyczne (3 h)

MALARSTWO

Do zapoznania się z wybranymi fragmentami wskazanymi przez prowadzącego

WYKŁAD (Semestr II)

Podstawowa

Sztuka świata, t.8, Warszawa 1994.

Sztuka świata, t.9, Warszawa 1996.

Richard L., Encyklopedia ekspresjonizmu, Warszawa 1996.

Sérullaz M., Encyklopedia impresjonizmu, Warszawa 1991.

Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, oprac. Grabska E., Morawska H., Warszawa 1969.

Baranowicz Z., Polska awangarda artystyczna 1918-1939,

Baumgarth Ch., Futuryzm, Warszawa 1987.

Clegg E., Art, Design&Architecture in Central Europe 1890-1920, Yale University Press 2006.

Janicka K., Surrealizm, Warszawa 1985.

Juszczak W., Postimpresjoniści, Warszawa 1985.

Kępiński Z., Impresjonizm, Warszawa 1982.

Kossowska I. i Kossowski Ł., Malarstwo polskie, Symbolizm i Młoda Polska,

Malinowski J., Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa 2003.

Overy P., De Stijl, Warszawa 1979.

Passeron R., Encyklopedia surrealizmu, Warszawa 1993.

Porębski M., Kubizm, Warszawa 1986.

Richter Ch., Dadaizm, Warszawa 1983.

Stopczyk S., Malarstwo polskie. Impresjonizm, Warszawa 1987.

Turowski A., W kręgu konstruktywizmu, Warszawa 1979.

Willett J., Ekspresjonizm, Warszawa 1976.

Uzupełniająca

Bassie A., Ekspresjonizm, Warszawa 2006.

Die Künstlergruppe „Brücke”: Ernst Ludwik Kirchner, Erich Heckel, Karl Schmidt -Rottluff, Max Pechstein, Otto Mueller: Gemälde, Aquarelle, Zeichnungen und Druckgraphik, Katalog zur Ausstellung, Hannover 1982.

Ekspresjonizm, w sztuce polskiej, kat. wystawy oprac. Łukaszewicz P., Malinowski J., Wrocław 1980.

Futurismus: radikale Avantgarde, hrsg. Von E. Benesch, I. Brugger, Wien 2003.

Geron M., Formiści. Twórczość i programy artystyczne, Toruń 2015.

Geron M., Malinowski J. , Manifesty polskiej awangardy artystycznej. Formiści-Bunt-Jung Idysz 1917-1923, Warszawa-Toruń 2019.

Golding J., Cubism: a history and analysis 1907-1914, Cambridge 1988.

Green Ch., Cubism and its enemies: modern movements and reaction in French art 1916-1928, New Haven, London, Yale 1987.

Lista G., Futuryzm, Warszawa 2002.

Malinowski J., Grupa „Jung Idysz” i żydowskie środowisko „Nowej Sztuki” w Polsce 1918-1922, Warszawa 1991.

Malinowski J., Julian Fałat, Warszawa 1987.

Malinowski J., Malarstwo i rzeźba Żydów polskich XIX i XX w., Warszawa 2000.

Malinowski J., Leon Wyczółkowski, Kraków 1995.

Malinowski J., Sztuka i nowa wspólnota: Zrzeszenie Artystów „Bunt” 1917-1922, Wrocław 1991.

Matejko: obrazy olejne, J. Malinowski, K. Sroczyńska, Warszawa 1998.

Martin M. W., Futurist art and theory 1909-1915, Oxford 1968.

Nabis 1888-1900: Pierre Bonnard, Maurice Denis, Henri-Gabriel Ibels, Georges Lacombe, Aristide Maillol, Paul-Elie Ranson, József Rippl-Ronai, Kerr-Xavier Roussel, Paul Sérusier, Félix Verkade, Edouard Vuillard, Zurich 1993.

Papież awangardy: Tadeusz Peiper w Hiszpanii, Polsce, Europie, Muzeum Narodowe w Warszawie 2015.

Passeron R. Surrealizm, Warszawa 2002.

Turowski A., Budowniczowie świata: z dziejów radykalnego modernizmu w sztuce polskiej, Kraków 2000.

Turowski A., Konstruktywizm polski: próba rekonstrukcji nurtu (1921-1934), Wrocław 1981.

Turowski A., Malewicz w Warszawie: rekonstrukcje i symulacje, Kraków 2002.

Vezin A., Kandinsky and der Blaue Reiter, Paris 1992.

ĆWICZENIA

Podstawowa

Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, oprac. Grabska E., Morawska H., Warszawa 1969.

M. Geron, Malinowski J., Manifesty polskiej awangardy artystycznej: Formiści-Bunt-Jung Idysz 1917-1922, Warszawa-Toruń 2019.

Moderniści o sztuce, wybór oprac. E. Grabska, Warszawa 1971.

Wierzbicka A., We Francji i w Polsce 1900-1939: sztuka jej historyczne uwarunkowania i odbiór w świetle krytyków polsko-francuskich, Warszawa 2009.

Uzupełniająca

Artyści polscy w Paryżu: antologia tekstów o polskiej kolonii artystycznej czynnej w Paryżu w latach 1900-1939, oprac. A. Wierzbicka, Warszawa 2008.

I. Danielewicz, Kolekcja Gabrieli Zapolskiej, [w:] Ars Longa. Prace dedykowane pamięci profesora Jana Białostockiego. Materiały sesji SHS Warszawa listopad 1998, Warszawa 1999, s.421-439

W. Jaworska, Munch i Przybyszewski, „Rocznik Historii Sztuki” 1974, s.72 – 96.

Totenmesse. Munch – Weiss-Przybyszewski, kat. wystawy Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w

D. Jurkiewicz – Eckert, Polska krytyka artystyczna w latach 1906 – 1939 wobec dzieł Cézanne’a, „Ikonotheka” 2000, t.14, s.187-218.

J. Malinowski, Impresjonizm w polskiej krytyce artystycznej lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XIX wieku, [w:] Myśl o sztuce. Materiały Sesji zorganizowanej z okazji czterdziestolecia istnienia SHS Warszawa listopad 1974 , Warszawa 1976.

A.K. Olszewski, Krytyka sztuki nowoczesnej we Francji w dwudziestoleciu międzywojennym, [w:] Sztuka Dwudziestolecia Międzywojennego. Materiały sesji SHS, Warszawa październik 1980, Warszawa 1982.

D. Szczuka, „Wołanie o ład”. Krytyka artystyczna wobec klasycyzujących tendencji w sztuce lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, [w:] „Roczniki Humanistyczne” 1998, z.4.

Totenmesse. Munch – Weiss-Przybyszewski, kat. wystawy Muzeum Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie 1995