Toksykologia

Przed przystąpieniem do zajęć z przedmiotu toksykologia student posiada podstawową wiedzę z zakresu chemii analitycznej, chemii organicznej, biochemii oraz chemii klinicznej. Student powinien posiadać umiejętności dotyczące kalibracji (walidacji) metod analitycznych; precyzyjnego ważenia i mierzenia; sporządzania roztworów; wykonywania analiz ilościowych i jakościowych klasycznymi metodami wagowymi i miareczkowymi, jak i metodami instrumentalnymi; obliczania wyników analizy ilościowej.

1. Nakład pracy związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich wynosi:

 udział w wykładach: 35 godzin,

 udział w laboratoriach: 55 godzin,

 udział w konsultacjach naukowo-badawczych: 2 godziny,

 przeprowadzenie zaliczenia (kolokwium + egzamin): 2 godziny + 1 godzina = 3 godziny.

Łączny nakład pracy studenta związany z zajęciami wymagającymi bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich wynosi 95 godziny, co odpowiada 3,8 punktom ECTS.

2. Bilans nakładu pracy studenta:

 udział w wykładach: 35 godzin,

 udział w laboratoriach: 55 godzin,

 przygotowanie do laboratoriów, uzupełnienie notatek: 5 godzin,

 przygotowanie prac zadanych przez prowadzących: 2 godziny,

 czytanie wskazanej literatury: 3 godzin,

 udział w konsultacjach naukowo-badawczych: 2 godziny,

 przygotowanie do zaliczenia i kolokwium: 6 godzin,

 przygotowanie do egzaminu i egzamin: 15 godzin + 1 godziny = 16 godzin.

Łączny bilans nakładu pracy studenta wynosi 124 godzin, co odpowiada 5 punktom ECTS.

3. Nakład pracy związany z prowadzonymi badaniami naukowymi:

− udział w wykładach (z uwzględnieniem metodologii badań naukowych, interpretacją wyników prowadzonych analiz: 20 godzin,

− realizowanie aspektów naukowo badawczych w ramach ćwiczeń: 30 godzin,

− konsultacje naukowo-badawcze: 1 godzina,

− czytanie literatury w ramach poruszanych aspektów badań naukowych: 15 godzin,

− przygotowanie do zaliczenia w zakresie aspektów badawczo-naukowych dla realizowanego przedmiotu: 15 godzin.

Łączny czas pracy związany z prowadzonymi badaniami naukowymi: 81 godzin, 3,24 ECTS.

4. Czas wymagany do przygotowania się i do uczestnictwa w procesie oceniania:

 przygotowanie do zaliczenia i kolokwium – 6 godzin,

 przygotowanie do egzaminu i egzamin – 15 godzin + 1 godziny = 16 godzin.

Łączny czas wymagany do przygotowania się i do uczestnictwa w procesie oceniania wynosi 22 godzin, co odpowiada 0,88 punktu ECTS.

5. Czas wymagany do obycia obowiązkowej praktyki: nie dotyczy.

W1: Zna podstawowe pojęcia związane z toksykologią, w tym zagadnienia dotyczące toksykokinetyki, toksykometrii oraz metod alternatywnych stosowanych w toksykologii - K_D.W21

W2: Zna właściwości fizyczne i chemiczne ksenobiotyków, przez co potrafi interpretować ich właściwości szkodliwe lub toksyczne ze szczególnym uwzględnieniem procesów biotransformacji, w zależności od drogi podania lub narażenia;a - K_D.W22

W3: Zna zagrożenia wynikające z narażenia na trucizny opierając się o badania toksykomeryczne uwzględniające toksyczność ostrą, toksyczność przewlekłą i efekty odległe - K_D.W23

W4: Zna zależności między strukturą związków chemicznych a reakcjami zachodzącymi w organizmach żywych w tym czynniki modyfikujące aktywność ksenobiotyków - K_D.W24

W5: Zna zasady postępowania w zatruciach wybranymi lekami oraz związkami psychoaktywnymi z uwzględnieniem stosowanych odtrutek - K_D.W25

W6: Zna zasady monitoringu powietrza i monitoringu biologicznego w ocenie narażenia na podstawie stosowanych metod detekcji (jakościowych i ilościowych) różnych trucizn w powietrzu i materiale biologicznym - K_D.W26

W7: Zna metody badania toksyczności ksenobiotyków - K_D.W27

W8: Zna proces oraz wynikające z niego zasady planowania i metodykę badań toksykologicznych dla nowych substancji o potencjale terapeutycznym - K_D.W28

W9: Zna czynniki będące konsekwencją zanieczyszczenia środowiska mające wpływ na zdrowie człowieka - K_D.W29

Student potrafi:

U1: oceniać zagrożenia będące konsekwencją zanieczyszczenia środowiska przez różnorodne czynniki w szczególności leki i ich metabolity - K_D.U18

U2: charakteryzować biotransformację ksenobiotyków oraz oceniać jej znaczenie w aktywacji metabolicznej i detoksykacji; K_D.U19

U3: ocenić działanie ksenobiotyku z uwzględnieniem jego budowy chemicznej i rodzaju narażenia - K_D.U20

U4: zaproponować metodę wykrywania trucizn z uwzględnieniem izolacji substancji z materiału biologicznego - K_D.U21

U5: proponuje optymalny, ułatwiający postawienie właściwej diagnozy dobór badań toksykologicznych w oparciu o czułość i swoistość testów K_D.U22

U6: na podstawie uzyskanych wyników jakościowych i ilościowych badań toksykologicznych interpretuje zatrucia konkretnym ksenobiotykiem - K_D.U22

Student jest gotów do:

K1: zajmowania stanowiska i kreowania opinii dotyczących różnych aspektów działalności zawodowej – K_K 9

K2: wykorzystania działania zespołowego w celu realizacji zadań oraz jest odpowiedzialny za ich wynik – K_K 3

K3: jasnego opartego na wiedzy formułowania wniosków popartych wynikami z własnych pomiarów lub obserwacji – K_K 8

Wykład:

 wykład informacyjny,

 wykład problemowy z prezentacją multimedialną.

Laboratoria:

 zajęcia ćwiczeniowe,

 praca w zespołach i indywidualnie,

 pomiar i analiza wyników

Celem nauczania przedmiotu Toksykologia jest wyposażenie studenta w wiedzę z zakresu podstawowych pojęć toksykologicznych, mechanizmów działania toksycznego ksenobiotyków oraz zagrożeń dla zdrowia (zatrucia ostre i przewlekłe, skutki odległe) stwarzanych przez substancje chemiczne. Szczególną uwagę zwraca się na toksyczność środków leczniczych, a przede wszystkim na leki, które są najczęstszą przyczyną zatruć i uzależnień. Ponadto przedstawiane są zagadnienia dotyczące interakcji substancji toksycznych z lekami oraz rola ustrojowych układów metabolicznych, głównie enzymów mikrosomalnych, w biotransformacji substancji chemicznych i wpływ tych procesów na efekty toksycznego działania ksenobiotyków. Studenci poznają zasady BHP obowiązujące przy pracy z substancjami toksycznymi i materiałem biologicznym oraz sposoby udzielania pierwszej pomocy osobom zatrutym, łącznie z prawidłowym doborem odtrutek i metodami oceny narażenia na substancje toksyczne.

Wykład ma za zadanie dostarczyć wiedzy na temat toksykologii ogólnej oraz toksykologii szczegółowej. Zagadnienia z toksykologii ogólnej obejmują cele i zadania toksykologii, podstawowe pojęcia z zakresu toksykologii, losy ksenobiotyków w ustroju (wchłanianie, dystrybucja, metabolizm, kumulacja i wydalanie), mechanizmy działania toksycznego ksenobiotyków (w tym rolę enzymów mikrosomalnych w bioaktywacji związków toksycznych), efekty odległe (działanie mutagenne, teratogenne i karcynogenne) oraz podstawy toksykometrii. Treści programowe wykładów z toksykologii szczegółowej obejmują toksyczność leków (z uwzględnieniem mechanizmów działania, objawów zatruć, skutków odległych ekspozycji oraz sposobów diagnozowania zatruć i udzielania pierwszej pomocy). Tematyka wykładów dotyczy również problemów związanych ze zjawiskiem toksykomanii, ze szczególnym uwzględnieniem uzależnienia od leków.

Laboratoria poświęcone są celom i zadaniom analizy toksykologicznej, rodzajom materiału do badań (materiał biologiczny, preparaty farmaceutyczne, próby środowiskowe), zasadom jego doboru i podziału, sposobom prowadzenia analizy toksykologicznej ukierunkowanej na konkretną substancję i w przypadku identyfikacji nieznanych związków, metodom wykrywania i oznaczania wybranych grup leków w materiale biologicznym, metodom wykrywania i oznaczania innych substancji toksycznych (rozpuszczalniki organiczne ze szczególnym uwzględnieniem alkoholi, narkotyków) oraz sposobom wykrywania skutków ekspozycji na substancje toksyczne. Nauczanie ma także na celu opanowanie przez studenta praktycznej znajomości metod izolacji, wykrywania i oznaczania ilościowego substancji toksycznych, ze szczególnym uwzględnieniem leków, oraz oceny skutków ich działania z zastosowaniem nowoczesnej aparatury analitycznej oraz przygotowanie studentów do prawidłowej interpretacji wyników badań.

Literatura obowiązkowa:

1. Seńczuk W: Toksykologia współczesna. PZWL, Warszawa 2006 i nowsze edycje

2. Piotrowski JK: Podstawy toksykologii. WNT, Warszawa 2006 i nowsze edycje

3. Jurkowski K, Piekoszewski W: Toksykokogia Tom 1 i 2. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2020

4. Mutschlera E: Farmakologia i toksykologia. MedPharm, 2010 i nowsze edycje

5. Brandys J: Toksykologia wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1999 i nowsze edycje

Literatura uzupełniająca:

1. Moffat AC, Osselton MD, Widdop B: Clarke’s Analysis of Drugs and Poisons. Pharmaceutical Press, London 2004, 2011

2. Flangan RJ, Taylor A, Watson ID, Whelpton R: Fundamental of analytical toxicology. JohnWhiley & Sons, Chichester, 2007

3. Bogdanik T: Toksykologia kliniczna, PZWL, Warszawa 1988

4. Pach J: Zarys toksykologii klinicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009

5. Laskowski R, Migula P: Ekotoksykologia. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 2004

6. Manahan SE: Toksykologia środowiska. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006

Podstawą do zaliczenia przedmiotu toksykologia jest przestrzeganie zasad ujętych w Regulaminie Dydaktycznym Katedry Toksykologii i Bromatologii.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest: zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych zdobycie powyżej 60% z 4 kolokwiów pisemnych oraz uzyskanie pozytywnej oceny z egzaminu końcowego.

Wykłady:

Zaliczenie na podstawie dwóch pisemnych kolokwiów oraz egzaminu końcowego w formie testu jednokrotnego wyboru (pytania otwarte i zamknięte jednokrotnego wyboru).

Uzyskane punkty z egzaminu przelicza się na oceny według następującej skali:

Procent punktów Ocena

92-100% Bardzo dobry

84-91% Dobry plus

76-83% Dobry

68-75% Dostateczny plus

60-67% Dostateczny

0-59% Niedostateczny

Egzamin poprawkowy końcowy odbywa się w sesji poprawkowej. Przewiduje się zwolnienie z egzaminu z przedmiotu Toksykologia pod warunkiem zaliczenia ćwiczeń laboratoryjnych i uzyskania przynajmniej 95% sumy punktów ze wszystkich czterech kolokwiów pisemnych.

Seminaria:

Nie dotyczy.

Laboratoria:

Zaliczenie ćwiczeń laboratoryjnych uzyskuje się na podstawie wypełnienia następujących wymagań, jak czynne uczestnictwo w zajęciach laboratoryjnych, podczas których Student/ka uzyskuje punkty za: pracę laboratorium, kolokwia, sprawozdania, prezentacje i aby otrzymać zaliczenie z ćwiczeń laboratoryjnych należy uzyskać minimum 60% sumy z wszystkich elementów oceny.

Egzamin końcowy: > 60% (W1-W9, U1-U6)

Kolokwium z wykładów: > 70% (W1-W9, U3, U5, U6)

Kolokwium z laboratoriów: > 70% (U1-U6, W1-W3)

Sprawdziany pisemne: > 70% (W1-W9, U1-U6)

Program kształcenia nie przewiduje odbycia praktyk.