Prawne podstawy resocjalizacji

Brak

3 pkt. ECTS = 75 godzin pracy

W tym:

- godziny kontaktowe – realizowane z udziałem nauczyciela: wykład – 15 godz., ćwiczenia – 30 godz.

- godziny kontaktowe egzamin oraz zaliczenie – 5 godz.

- praca własna studenta – przygotowanie do zajęć, praca własna z literaturą przedmiotu: 10 godz.

- praca własna studenta – przygotowanie do zaliczenia przedmiotu: 15 godz.

W1 - Student definiuje podstawowe pojęcia i instytucje z dziedziny nauk społecznych, prawa karnego materialnego, prawa karnego wykonawczego oraz prawa dotyczącego nieletnich i wie, jak się nimi posługiwać w kontekście problematyki resocjalizacyjnej. Student poznaje specyfikę odpowiedzialności i związanej z nią reakcji prawnej przewidzianej w kodeksie karnym oraz w ustawie o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. K_W01

W3 - Student zna zapatrywania praktyki wymiaru sprawiedliwości (wyrażone w orzecznictwie sądowym) odnośnie do problemów prawnych pojawiających się w kontekście aplikacji przepisów dotyczących problematyki resocjalizacyjnej. K_W03

W7 - Student charakteryzuje strukturę i specyfikę funkcjonowania aparatu ścigania, wymiaru sprawiedliwości karnej, systemu penitencjarnego oraz systemu instytucjonalnego przeznaczonego dla zapobiegania i zwalczania demoralizacji oraz przestępczości nieletnich w Polsce. K_W07

U1 - Student potrafi korzystać ze źródeł prawa (ustaw, rozporządzeń) dotyczących zagadnień omawianych podczas zajęć, w tym właściwie interpretować prezentowane i dyskutowane na zajęciach regulacje prawne. Student rozumie zasady prawa karnego obowiązujące w państwie demokratycznym. Student rozumie specyfikę kary kryminalnej jako instytucji prawnej i społecznej. K_U01

U2 - Student rozwiązuje podstawowe problemy wyłaniające się na tle analizowanych sytuacji związanych z koniecznością doboru odpowiednich instrumentów prawnych. K_U02

U3 - Student potrafi budować wypowiedzi z odpowiednim wykorzystaniem języka prawnego i kompetentnie komunikować się prawnikami, z funkcjonariuszami organów państwa oraz z personelem edukacyjno-wychowawczym w sprawach dotyczących problematyki resocjalizacyjnej. K_U03

K1 - Student pracuje samodzielnie z tekstami normatywnymi z obszaru prawa karnego. Student dąży do samodzielnego pogłębiania wiedzy o problemach penologicznych i karnoprawnych. K_K01

K4 - Student utożsamia się z aksjologią, która leży u podstaw i przenika regulacje prawne służące idei resocjalizacji osób tego wymagających. K_K04

K7 - Student wykazuje gotowość, by uczestniczyć w realizacji działań podejmowanych przez instytucje zajmujące się resocjalizacją sprawców czynów zabronionych pod groźbą kary (w tym nieletnich). K_K07

Metody dydaktyczne podające (wykład) oraz metody dydaktyczne poszukujące (ćwiczenia).

- wykład informacyjny (konwencjonalny)
- wykład problemowy

- ćwiczeniowa
- klasyczna metoda problemowa
- referatu

Wykład obejmuje omówienie rozwiązań prawnych dotyczących problematyki resocjalizacji zarówno nieletnich, jak i dorosłych osób naruszających obowiązujące prawo (tj. nieletnich wykazujących przejawy demoralizacji oraz nieletnich i dorosłych sprawców czynów zabronionych jako przestępstwa). Podczas tych zajęć prezentowane są istotne idee, pojęcia i metody z obszaru działalności resocjalizacyjnej, a także podstawowe pojęcia i instytucje prawa nieletnich, prawa karnego, prawa o kuratorach sądowych, prawa dotyczącego mediacji, przesłanki odpowiedzialności i formy reakcji prawnej, zasady, standardy prawne (z akcentem na te wynikające z prawa międzynarodowego oraz z orzecznictwa strasburskiego), a także rozwiązania instytucjonalne służące wychowaniu i reintegracji społecznej człowieka włączonego w proces resocjalizacji. Problematyka podstaw i ram prawnych resocjalizacji ukazana jest w aspekcie teoretycznym i praktycznym. Ćwiczenia obejmują dyskusję i prezentowanie przez studentów referatów.

Wykład ma na celu zapoznanie studentów z funkcjonującymi w systemie prawa regulacjami dotyczącymi problematyki resocjalizacji zarówno nieletnich, jak i dorosłych osób uwikłanych w konflikt z obowiązującym systemem norm (tj. nieletnich wykazujących przejawy demoralizacji oraz nieletnich i dorosłych sprawców czynów zabronionych jako przestępstwa). Podczas zajęć prezentowane są newralgiczne idee, pojęcia i metody z obszaru zagadnienia działalności resocjalizacyjnej, a także podstawowe pojęcia prawa nieletnich, prawa karnego materialnego, procesowego i wykonawczego, prawa o kuratorach sądowych, prawa dotyczącego mediacji, przesłanki odpowiedzialności i formy reakcji prawnej, zasady, standardy obowiązującego prawa oraz rozwiązania instytucjonalne, które służą wychowaniu i reintegracji społecznej człowieka włączonego w proces resocjalizacji. Problematyka podstaw i ram prawnych resocjalizacji - jako pewnego koniecznego projektu cywilizacyjnego w demokratycznym państwie prawa - omawiana jest w aspekcie teoretycznym i praktycznym.

Podczas wykładu, przywołane zostają (i są definiowane) pojęcia funkcjonujące w obszarze nauk społecznych w kontekście problematyki resocjalizacyjnej, takie jak: niedostosowanie społeczne, zaburzenie społeczne, asocjalność, dewiacja, demoralizacja, patologia indywidualna i społeczna, przestępczość, resocjalizacja, readaptacja, reintegracja, subkultura więzienna, sprawiedliwość naprawcza, diversion, mediacja (w sprawach karnych i w sprawach nieletnich). Problematyka prawnych podstaw resocjalizacji podzielona jest na dwa wyodrębnione moduły: problematykę prawnych podstaw resocjalizacji osób nieletnich odpowiadających za swoje czyny w trybie przepisów ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich i wyjątkowo - w oparciu o przepisy kodeksu karnego, a także problematykę prawnych podstaw resocjalizacji tzw. dorosłych sprawców przestępstw. W ramach pierwszego z modułów, prezentowane są główne pojęcia ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (pojęcia: nieletniego, demoralizacji, czynu karalnego, środków reakcji prawnej przewidzianych dla nieletnich), a także ogólna charakterystyka odpowiedzialności nieletniego w świetle wskazanej wyżej ustawy oraz regulacji kodeksu karnego, postępowanie w sprawach nieletnich – przebieg; charakterystyka środków zapobiegania i zwalczania demoralizacji oraz przestępczości nieletnich: wychowawczych, leczniczo – wychowawczych i poprawczych, a także kary kryminalnej, nadto także instytucja mediacji w sprawach nieletnich. W ramach drugiego z modułów prezentowane są ogólnie: pojęcie przestępstwa i zasady odpowiedzialności karnej, pojęcie, funkcje i cele kary kryminalnej; kary, środki karne i inne środki reakcji penalnej przewidziane w kodeksie karnym, teorie kary, zasady i dyrektywy wymiaru kary określone w kodeksie karnym, pojęcie recydywy, środki związane z poddaniem sprawcy próbie, organy postępowania wykonawczego, prawny status i klasyfikacja skazanych, zasady i przebieg postępowania wykonawczego, pomoc w społecznej readaptacji skazanych, aspekty wykonywania kary pozbawienia wolności (cele wykonywania kary pozbawienia wolności, systemy wykonywania tej kary, w tym wykonywanie jej w systemie dozoru elektronicznego), rodzaje i typy zakładów karnych, środki oddziaływania penitencjarnego (zatrudnienie, nauczanie, działalność kulturalno-oświatowa, społeczna i sportowa, nagrody i ulgi, kary dyscyplinarne), odroczenie i przerwa wykonania kary pozbawienia wolności, warunkowe przedterminowe zwolnienie, pomoc postpenitencjarna, działalność zawodowych i społecznych kuratorów sądowych, instytucja mediacji w sprawach karnych.

Ponadto treści wykładu obejmują generalną charakterystykę polskiego aparatu ścigania i wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w Polsce (instytucje: policji, prokuratury, sądownictwa), jak również systemu penitencjarnego w Polsce, formacji Służby Więziennej oraz współczesnych problemów więziennictwa.

Prawne standardy w zakresie resocjalizacji rekonstruowane są z przepisów prawa krajowego, prawa międzynarodowego publicznego (zarówno "miękkiego", jak i "twardego"), a także z orzecznictwa strasburskiego.

Ćwiczenia obejmują dyskusję nad aspektami praktycznymi stosowania prawa w kontekście problematyki resocjalizacyjnej w interakcji z prowadzącym, a także pracę własną studentów polegającą na przygotowywaniu, a następnie prezentowaniu podczas zajęć referatów na podstawie rekomendowanej przez prowadzącego interesującej literatury przedmiotu.

Źródła prawa:

1) Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 maja 2015 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 716)

2) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (tekst jednolity - Dz. U. z 2024 r. poz. 17)

3) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (tekst jednolity - Dz. U. z 2025 r. poz. 46)

4) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (tekst jednolity - Dz. U. z 2024 r. poz. 706)

5) Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz. U. z 2024 r. poz. 978)

6) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (tekst jednolity – Dz. U. z 2023 r. poz. 1095)

Piśmiennictwo:

1) Błachut J., Gaberle A., Krajewski K., Kryminologia, Wyd. Arche s.c., Gdańsk 2004

2) Bojarski T., Skrętowicz E., Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, wydanie 3, Wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2011

3) Chrzczonowicz P., Mediation in Criminal Cases as an Instrument of Restorative Justice in Poland [w:] J. Jelínek (red.), Alternativní řešení trestních věcí (trestněpràvní, trestněprocesní a kriminologické aspekty), Vydává Leges, Praha 2015

4) Gardocki L., Prawo karne, 19. wydanie (zmienione), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2015

5) Górecki P., Konarska-Wrzosek V., Postępowanie w sprawach nieletnich. Komentarz, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2015

6) Grześkowiak A. (red.), Prawo karne, 4. wydanie (poprawione i uzupełnione), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012

7) Konarska-Wrzosek V., Prawny system postępowania z nieletnimi w Polsce, Wyd. Wolters Kluwer, Warszawa 2013

8) Korcyl-Wolska M., Postępowanie w sprawach nieletnich, 2. wydanie uzupełnione, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2008

9) Królikowski M., R. Zawłocki R., Prawo karne, Wyd. C.H. Beck, Warszawa 2015

10) Kuć M., Prawne podstawy resocjalizacji, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011

11) Lelental S., Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, 4. wydanie, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012

13) Marek A., Prawo karne, 6. wydanie (zmienione i uaktualnione), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2005

14) Płatek M., Fajst M. (red.), Sprawiedliwość naprawcza. Idea. Teoria. Praktyka, Wydawnictwo LIBER, Warszawa 2005

15) Stańdo-Kawecka B., Prawne podstawy resocjalizacji, Wydawnictwo Zakamycze, Kraków 2000

16) Stańdo-Kawecka B., Prawo karne nieletnich. Od opieki do odpowiedzialności, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2007

17) Urban B., Stanik J.M. (red.), Resocjalizacja. Teoria i praktyka pedagogiczna, t. I i II, Wydawnictwo Naukowe PWN i Wyższa Szkoła Pedagogiki Resocjalizacyjnej, Warszawa 2008

Egzamin pisemny (wykład): rozwiązanie testu jednokrotnego wyboru i udzielenie odpowiedzi na otwarte pytanie problemowe. Egzamin obejmuje 15 pytań testowych i jedno pytanie otwarte (każde pytanie testowe – 1 pkt; pytanie otwarte – 6 pkt.; próg zaliczenia – powyżej 50%).

Szczegółowa punktacja egzaminu wraz z odpowiadającymi jej ocenami:

0 - 10 pkt. - 2 (niedostateczna)

11 - 13 pkt. 3 (dostateczna)

14 pkt. - 3+ (dostateczna plus)

15 - 17 pkt. - 4 (dobra)

18 pkt. - 4+ (dobra plus)

19 - 21 pkt. (bardzo dobra)

Zaliczenie ćwiczeń: obecność na zajęciach i praca własna studenta polegająca na aktywności podczas prowadzonych na zajęciach dyskusji nad prezentowanymi problemami z zakresu materii przedmiotu oraz na przygotowaniu i wygłoszeniu referatu na zadany temat (oceniana jest merytoryczna jakość aktywności studenta podczas dyskusji oraz merytoryczna jakość przygotowanego referatu, jak i styl jego wygłoszenia podczas zajęć).

Oceniane (wykład i ćwiczenia): W1, W3, W7, U1, U2, U3, K1, K4, K7