Seminarium przedmiotowe (literaturoznawczo-kulturoznawcze) 2512-s2GER2L-SP/1
Semestr letni 2019/20
Konwersatorium, grupa nr 1

Krise (in) der deutschsprachigen Literatur des 20. Jahrhunderts

„Kryzys” należy do pojęć spotykanych na niemalże każdej płaszczyźnie życia publicznego i prywatnego. Częstotliwość użycia terminu prowadzi jednak do rozmycia treści i idących za tym (ideologicznych) nadużyć. Dominujące wydają się dziś katastroficzne scenariusze, gdy tymczasem pierwotne pojęcie zawierało w sobie dwie możliwe drogi wyjścia z „kryzysu” – katastrofy, ale i „uzdrowienia”. Wypaczenia te nie są często dziełem przypadku, ale służą konkretnym celom osób stawiających „diagnozę”, „menadżerom kryzysu”, którzy owo zjawisko kreują. Nie mamy bowiem do czynienia ze zjawiskiem ontologicznym, a raczej z nośnikiem sensów, które podlegają odczytaniu. Kryzys „is not a condition to be observed […]; it is an observation that produces meaning“ (Janet Roitmann).

Celem projektu jest zbadanie kontekstów występowania narracji kryzysowych w obrębie literatury niemieckiej XX i XXI wieku – zarówno motywu w literaturze, jak i diagnozy odnoszącej się do „systemu” literatura. Nie chodzi przy tym o zbadanie obiektywnie występujących stanów kryzysowych, ale o analizę subiektywnej świadomości, o diagnozy „pęknięcia” i ich konsekwencje.

W usystematyzowaniu badań ma pomóc interdyscyplinarny aparat teoretyczny, sięgający po prace historyków (w tym „Kritik und Krise” R. Kosellecka), socjologów (m.in. „Soziale Systeme” N. Luhmanna), studia filozoficzne (np. diagnoza P. Ricoeura w tomie „Über die Krise. Castelgandolfo Gespräche”), uzupełnione o wykładnię kryzysu w dyskursie medycznym (w tym psychiatrycznym).

Badaniom przyświeca cel pokazania szerokiego spektrum semantyzacji, a w konsekwencji opracowanie typologii narracji kryzysowych.

I tak można wskazać na kryzysy związane ze sferą prywatną jak choroba, trauma etc. [np. Clemens Meyer: „Gewalten” (2010), Lara Schützsack: „Und auch so bitterkalt” (2014)], jak i te wywołane poprzez cezury historyczne jak I i II wojna światowa, doświadczenie Holocaustu, przełom roku 1989 [np. Erich Maria Remarque: „Im Westen nichts Neues” (1930), Wolfgang Borchert: „Draußen vor der Tür” (1947), Ruth Klüger: „weiter leben“ (1992), Thomas Rosenlöcher: „Die verkauften Pflastersteine“ (1990)].

Odnotowany w niemieckim dyskursie medialnym (tu retoryka kryzysu podlega często politycznej instrumentalizacji) i literackim został kryzys gospodarczy, migracyjny jak i kryzys klimatyczny [patrz: Joachim Lottmann „Der Geldkomplex” (2009), Kathrin Röggla „die alarmbereiten” (2010)].

Diagnoza kryzysu wartości wiąże się często z postulatem odnowy formy [za przykład może posłużyć debata wokół werdyktu T.W.Adorno („Kulturkritik und Gesellschaft”) – pytanie o formę liryki po doświadczeniu okrucieństwa Holocaustu – czy dylemat pisania w języku oprawców jak u P. Celana].

Kryzys wpisany jest w końcu w każdą konstrukcję historii literatury – epoki literackie konstruowane są bowiem niczym cykl życiowy, obejmujący narodziny, okres rozkwitu, symptomy kryzysu oraz zmierzch. Kryzys przestaje być więc metaforą, a staje się narracyjnym wzorcem porządkującym.

Literatura nie jest jednak tylko medium diagnozowania kryzysu, ale również obiektem, który owa diagnoza obejmuje. I tak rozpoznane zostały kryzysy formy, czytelnictwa czy też kanałów dystrybucji. Refleksji podlegała funkcja literatury i rola autora.

Oceniana będzie aktywność na zajęciach, umiejętność analizy i interpretacji tekstów literackich; przewiduję jedną pracę interpretacyjną i/lub jedno kolokwium podsumowujące

Ze względu na konieczność prowadzenia zajęć w formie zdalnej ocenie będą podlegały zadania zamieszczone na platformie Moodle, które zastąpią kolokwium.

Osoby, które chcą w ramach tych zajęć napisać pracę seminaryjną mogą to zrobić. Nie zwalnia ich to jednak z obowiązku zaliczenia innych prac zaliczeniowych w obrębie zajęć.