Zakres przedmiotu obejmuje historię języka od epoki praindoeuropejskiej, przez epokę germańską i wszystkie etapy historii języka niemieckiego do stanu dzisiejszego. Oprócz zjawisk językowych omawiane są dialekty i historia niemieckiego obszaru językowego.
1. Wprowadzenie
1.1. Obiekt badań historii języka i gramatyki historycznej
1.2. Geneza języka jako środka komunikacji
1.3. Przyczyny powstawania i sposób rozszerzania się zmian językowych
1.3.1. Przyczyny pozajęzykowe (zmiany w społeczeństwie, rozwój techniki)
1.3.2. Przyczyny wewnątrzjęzykowe (tendencja do uproszczenia vs. tendencja do
ujednoznacznienia)
1.3.3. Kontakty z innymi językami jako źródło zmian (substrat, superstrat)
1.3.4. „Teoria falowa” - J.Schmidta
1.4. Aparat badawczy historyków języka (m.in. metoda wewnętrznej rekonstrukcji)
1.5. Genealogiczny podział języków świata (rodziny językowe - ze szczególnym
uwzględnieniem grupy ugrofińskiej i hamicko-semickiej)
2. Język praindoeuropejski i rodzina języków indoeuropejskich
2.1. Okres i miejsce istnienia języka praindoeuropejskiego
2.2. System fonologiczny języka praindoeuropejskiego
2.3. System morfologiczny i system syntaktyczny
2.4. Teorie rozpadu wspólnoty praindoeuropejskiej i jej języka
2.5. Podrodziny języka praindoeuropejskiego (ze uwzględnieniem greki, języków
romańskich, słowiańskich, grupy indoirańskiej i grupy bałtosłowiańskiej)
3. Okres germański
3.1. Język pragermański i jego geneza
3.1.1. Okres i miejsce istnienia
3.1.2. Zmiany językowe (pragermańska przesuwka, zmiany w systemie
wokalicznym, zmiany w obrębie kategorii gramatycznych i składniowe)
3.2. Język germański (Gemeingermanisch)
3.2.1. Rozpad wspólnoty germańskiej (języki północno, wschodnio- i
zachodniogermańskie; historia i przyczyny rozpadu)
3.2.2. Wspólne zmiany dla języków/dialektów zachodniogermańskich
(m.in. wzdłużenie spółgłoskowe)
4. Okres staro-wysoko-niemiecki - geneza języka niemieckiego
4.1. Okres istnienia i obszar, historia i rozpad państwa Franków
4.2. Zmiany językowe (II przesuwka, umlaut pierwotny i tzw. przegłos wsteczny,
monoftongizacja i dyftongizacja)
4.3. Powstanie dialektów niemieckich (wysoko- i dolnoniemieckich)
4.4. System morfologiczny i składniowy, czasowniki nieregularne
4.5. Kontakty z innymi językami
5. Okres średnio-wysoko-niemiecki
5.1. Okres istnienia i obszar niemieckojęzyczny, powstanie nowych dialektów,
osiedlanie się poza obszarem niemieckojęzycznym
5.2. Zmiany językowe (lenicja samogłosek w końcówkach, umlaut wtórny,
kontrakcja i kontaminacja, rozwój [h], [s] i [з])
5.3. Języki ponadregionalne (język rycerstwa i mistyków)
5.4. Innowacje w systemie morfologicznym i syntaktycznym
5.5. Teksty z okresu średnio-wysoko-niemieckiego (Minnesang, Heldenlied, Hofepik)
6. Okres wczesno-nowo-wysoko-niemiecki
6.1. Okres istnienia i obszar niemieckojęzyczny
6.2. Zmiany spółgłoskowe i samogłoskowe (powstanie [ç], dyftongizacja,
monoftongizacja, wzdłużenie i skracanie samogłosek, zaokrąglenie
i spłaszczenie samogłosek)
6.3. Tendencje do ujednolicenia (języki kancelaryjne i ponadregionalne, żargony)
6.4. Marcin Luter i jego rola w historii języka niemieckiego
6.5. Towarzystwa językowe i pierwsi gramatycy
6.6. Rola szkół (wypieranie łaciny przez język niemiecki, powstawanie podręczników)
7. Język nowo-wysoko-niemiecki
7.1. Okres istnienia i obszar niemieckojęzyczny – jego rozszerzanie i kurczenie się
7.2. Najważniejsze zmiany językowe w 17 wieku
7.3. Puryści i lingwiści (Campe, Adelung)
7.4. Rola literatury klasycznej (Klopstock, Herder, Goethe, Schiller usw.)
7.5. Powstanie językoznawstwa (historyczno-porównawcze, ogólne, młodogramatycy)
7.6. Dialekty współczesnego języka niemieckiego
7.7. Reforma ortograficzna
8. Rola języka niemieckiego jako ojczystego i obcego
8.1. Niemiecki obszar językowy - warianty narodowe i dialekty
8.2. Język niemiecki jako język mniejszości niemieckich w Europie i świecie
8.3. Język niemiecki jako język obcy i regionalny kod komunikacyjny
|