Historia języka z elementami gramatyki historycznej 2512-s1GER3L-HJZEG
Konwersatorium (KON) Semestr letni 2020/21

Adolf Bach: Geschichte der deutschen Sprache, Heidelberg, 1970 i nast.

Peter von Polenz: Geschichte der deutschen Sprache, Berlin/New York 1978

Wilhelm Schmidt (red.): Geschichte der deutsche Sprache, Berlin 2004

Aleksander Szulc: Abriß der diachronischen deutschen Grammatik, Warszawa

Kleine Enzyklopädie. Die deutsche Sprache, Leipzig 1969, Bd.1.

Liczne materiały dydaktyczne z zakresu przedmiotu wybrane przez prowadzącego w postaci map, schematów, nagrań audio-video udostępniome dla studiujących na platformie e-learningowej Moodle ma stronie UMK.

Efekty uczenia się – wiedza:

Student: K_W02 zna gramatykę, leksykę i sposób zapisu właściwy dla języka niemieckiego w stopniu pozwalającym na kontynuowanie kształcenia

K_W03 ma zaawansowaną wiedzę z zakresu językoznawstwa ogólnego i germanistycznego

K_W07 ma wiedzę o terminologii i metodologii badań w dziedzinie filologii w stopniu zaawansowanym

K_W11 ma zaawansowaną wiedzę o wybranych zagadnieniach językowych w aspekcie porównawczym, kontrastywnym i międzykulturowym

K_W12 ma zaawansowaną wiedzę z zakresu języków specjalistycznych.

Efekty uczenia się – umiejętności:

Student: K_U02 potrafi czytać ze zrozumieniem teksty w języku niemieckim

K_U03 potrafi rozpoznać różne rodzaje tekstów kultury oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem odpowiednich metod

K_U04 potrafi rozpoznać różne rejestry i odmiany języka niemieckiego

K_U06 potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi, paradygmatami właściwymi dla filologii

K_U11 umie umiejscowić poznawane utwory w ogólnym kontekście historyczno- kulturowym

K¬_U19 ma umiejętności językowe zgodnie z wymogami poziomu B2 lub wyższego w ramach języka niemieckiego

Efekty uczenia się – kompetencje społeczne:

Student: K_K06 dzięki kompetencjom językowym jest przygotowany do sprawnego poruszania się po niemieckim obszarze językowym.

Zaliczenie na ocenę -obecność na zajęciach i aktywny w nich udział, rozwiązywanie zadań na platformie Moodle, pisemne kolokwium zaliczeniowe, ocena pozytywna za 60% punktów.

Zakres przedmiotu obejmuje historię języka od epoki praindoeuropejskiej, przez epokę germańską i wszystkie etapy historii języka niemieckiego do stanu dzisiejszego. Oprócz zjawisk językowych omawiane są dialekty i historia niemieckiego obszaru językowego.

1. Wprowadzenie

1.1. Obiekt badań historii języka i gramatyki historycznej

1.2. Geneza języka jako środka komunikacji

1.3. Przyczyny powstawania i sposób rozszerzania się zmian językowych

1.3.1. Przyczyny pozajęzykowe (zmiany w społeczeństwie, rozwój techniki)

1.3.2. Przyczyny wewnątrzjęzykowe (tendencja do uproszczenia vs. tendencja do

ujednoznacznienia)

1.3.3. Kontakty z innymi językami jako źródło zmian (substrat, superstrat)

1.3.4. „Teoria falowa” - J.Schmidta

1.4. Aparat badawczy historyków języka (m.in. metoda wewnętrznej rekonstrukcji)

1.5. Genealogiczny podział języków świata (rodziny językowe - ze szczególnym

uwzględnieniem grupy ugrofińskiej i hamicko-semickiej)

2. Język praindoeuropejski i rodzina języków indoeuropejskich

2.1. Okres i miejsce istnienia języka praindoeuropejskiego

2.2. System fonologiczny języka praindoeuropejskiego

2.3. System morfologiczny i system syntaktyczny

2.4. Teorie rozpadu wspólnoty praindoeuropejskiej i jej języka

2.5. Podrodziny języka praindoeuropejskiego (ze uwzględnieniem greki, języków

romańskich, słowiańskich, grupy indoirańskiej i grupy bałtosłowiańskiej)

3. Okres germański

3.1. Język pragermański i jego geneza

3.1.1. Okres i miejsce istnienia

3.1.2. Zmiany językowe (pragermańska przesuwka, zmiany w systemie

wokalicznym, zmiany w obrębie kategorii gramatycznych i składniowe)

3.2. Język germański (Gemeingermanisch)

3.2.1. Rozpad wspólnoty germańskiej (języki północno, wschodnio- i

zachodniogermańskie; historia i przyczyny rozpadu)

3.2.2. Wspólne zmiany dla języków/dialektów zachodniogermańskich

(m.in. wzdłużenie spółgłoskowe)

4. Okres staro-wysoko-niemiecki - geneza języka niemieckiego

4.1. Okres istnienia i obszar, historia i rozpad państwa Franków

4.2. Zmiany językowe (II przesuwka, umlaut pierwotny i tzw. przegłos wsteczny,

monoftongizacja i dyftongizacja)

4.3. Powstanie dialektów niemieckich (wysoko- i dolnoniemieckich)

4.4. System morfologiczny i składniowy, czasowniki nieregularne

4.5. Kontakty z innymi językami

5. Okres średnio-wysoko-niemiecki

5.1. Okres istnienia i obszar niemieckojęzyczny, powstanie nowych dialektów,

osiedlanie się poza obszarem niemieckojęzycznym

5.2. Zmiany językowe (lenicja samogłosek w końcówkach, umlaut wtórny,

kontrakcja i kontaminacja, rozwój [h], [s] i [з])

5.3. Języki ponadregionalne (język rycerstwa i mistyków)

5.4. Innowacje w systemie morfologicznym i syntaktycznym

5.5. Teksty z okresu średnio-wysoko-niemieckiego (Minnesang, Heldenlied, Hofepik)

6. Okres wczesno-nowo-wysoko-niemiecki

6.1. Okres istnienia i obszar niemieckojęzyczny

6.2. Zmiany spółgłoskowe i samogłoskowe (powstanie [ç], dyftongizacja,

monoftongizacja, wzdłużenie i skracanie samogłosek, zaokrąglenie

i spłaszczenie samogłosek)

6.3. Tendencje do ujednolicenia (języki kancelaryjne i ponadregionalne, żargony)

6.4. Marcin Luter i jego rola w historii języka niemieckiego

6.5. Towarzystwa językowe i pierwsi gramatycy

6.6. Rola szkół (wypieranie łaciny przez język niemiecki, powstawanie podręczników)

7. Język nowo-wysoko-niemiecki

7.1. Okres istnienia i obszar niemieckojęzyczny – jego rozszerzanie i kurczenie się

7.2. Najważniejsze zmiany językowe w 17 wieku

7.3. Puryści i lingwiści (Campe, Adelung)

7.4. Rola literatury klasycznej (Klopstock, Herder, Goethe, Schiller usw.)

7.5. Powstanie językoznawstwa (historyczno-porównawcze, ogólne, młodogramatycy)

7.6. Dialekty współczesnego języka niemieckiego

7.7. Reforma ortograficzna

8. Rola języka niemieckiego jako ojczystego i obcego

8.1. Niemiecki obszar językowy - warianty narodowe i dialekty

8.2. Język niemiecki jako język mniejszości niemieckich w Europie i świecie

8.3. Język niemiecki jako język obcy i regionalny kod komunikacyjny

Metoda ćwiczeniowa, metoda klasyczna problemowa, elementy metody podającej, metoda okrągłego stołu, pokaz.